De Protestantse Kerk in Nederland hield dinsdagavond in de Utrechtse Domkerk een nationale Reformatieherdenking. Naast koning Willem-Alexander waren er vertegenwoordigers van onder meer de Rooms-Katholieke Kerk en de joodse gemeenschap.

„We zijn hier bijeen in verbondenheid met mensen dichtbij en verder weg die óók stil staan bij 500 jaar Reformatie”, zei ds. M. J. Kollenstaart-Muis, predikante van de gereformeerde kerk in Ottoland. „Want dat wordt over de hele wereld gevierd – van Zuid-Afrika tot en met Hongarije, van Indonesië tot in Amerika. Hier zijn wij, om te zingen, te bidden, te lezen en te horen. Woorden uit vroegere eeuwen, woorden van nu.”

Luther bracht zijn tijdgenoten terug bij de goede boodschap van het Evangelie dat mensen alleen gered worden door de liefde van God, zo klonk het dinsdag. De verdeeldheid in de kerk sinds de Reformatie is echter „beschamend”, zo zei de Amsterdamse predikante ds. E. Gruteke. „We leven ook vandaag in een wereld vol tegenstellingen, tussen rijk en arm, gezond en ziek, overvloed en gebrek aan alles, vrijheid om te spreken en monddood gemaakt. Ook dat is beschamend voor wie de wereld ziet als Gods schepping.”

Dan zingt de reformatorische oratoriumvereniging Sonante Vocale het ”Kyrie” („Heer, ontferm U over ons”) uit de Hohe Messe van J. S. Bach. Maar ook: „Ere zij God in de hoge. En vrede op aarde voor mensen van goede wil.”

Waarom pakt de Protestantse Kerk eigenlijk zo uit op deze 31e oktober? „De Reformatie heeft immers ook geleid tot twist, scheiding en geweld”, zei dr. De Reuver, scriba van de Protestantse Kerk. „Bovendien schreef Luther ook verschrikkelijke dingen over Joden.”

De Reformatie en het protestantisme hebben volgens hem kerk en samenleving mede gevormd. Als kern van de Reformatie ziet hij de ontdekking dat „God mij uit liefde ziet.” Het ging Luther om „het Woord van Godswege dat aanspreekt, verrast en vreugde geeft.”

Er is ook ruimte voor voorbede, dankzegging en schuldbelijdenis. Ds. Kollenstaart-Muis: „Wat een vreugde, Heer onze God, wanneer een mens de rijkdom van het Evangelie ontdekt. Wat een vreugde, Heer, wanneer men uw bevrijdende genade ontdekt.

Wij danken U voor Maarten Luther, voor allen die hem voorgingen en die in zijn spoor volgden. Wij danken U voor de kerk die is ontstaan door de Reformatie. Voor verlangen dat de kerk steeds opnieuw terugbrengt bij de bron, bij U. Voor verlangen dat het Evangelie de hele wereld over heeft gebracht en nog altijd brengt.”

Bisschop mgr. J. M. J. van den Hende van Rotterdam vraagt christenen op „de roep van de Heer om eenheid met hoofd en hart te verstaan.” Hij bidt om vergeving voor de momenten waarop toenadering en dialoog tussen christenen uitbleven en ze elkaar bevochten. „Dat ze met een berouwvol hart vreugde mogen vinden in de verbondenheid met elkaar.”

Dr. De Reuver: „Heer, wij bidden u, vergeef ons, dat wij protestanten en rooms-katholieken elkaar zo lang en vaak niet zagen als zusters en broeders van hetzelfde huis, maar elkaar als vreemden bestreden. Reken het kwaad dat wij elkaar deden ons niet toe. Maak ons één in U. Verbind ons met elkaar in geloof, hoop en liefde. Leer ons elkaar te aanvaarden, als mensen die door U gezien worden, uit liefde.”

Er is veel om dankbaar voor te zijn, aldus de scriba. „Maar ook heel veel om ons voor te schamen. Luthers naam kunnen wij niet noemen zonder ook te denken aan de verschrikkelijke dingen die hij over Joden heeft gezegd en geschreven. Met alle gevolgen van dien. Er was en is sprake van antisemitisme, ook binnen onze kerken. Vanuit missionair vuur is geprobeerd Joden te overtuigen van ons gelijk, zonder oog te hebben voor Uw weg met Uw volk en de eigenheid van hun geloof. Vergeef ons dit kwaad.”

Dan klinkt Luthers avondgebed: „Heer, blijf bij ons, want het is avond en de nacht zal komen.

Blijf bij ons en bij Uw ganse Kerk aan de avond van de dag, aan de avond van het leven, aan de avond van de wereld.”