Politiek is een spel. Vooral rond kabinetsformaties. Maar de spel­regels wijzigen weleens. Dus altijd blijven opletten welk spelletje je speelt.

Een van de meesterspelers in de Nederlandse politiek is premier Rutte. Bij de kabinetsformatie tussen VVD en PvdA in 2012 heeft hij een speciale spelvariant toegepast: het ruilspel. Elke partij krijgt een aantal dossiers waarop ze haar eigen stempel mag zetten. De PvdA kreeg inkomensafhankelijke zorgpremies en de VVD kreeg versoepeling van het ontslagrecht. Voordeel van deze aanpak is dat beide met iets herkenbaars terug konden naar de kiezer. Blijkbaar is dat goed bevallen, want de VVD van Rutte heeft duidelijk zin in nog een potje.

Compromisspel

Slechts vijf maanden voor de verkiezingen doen de VVD-ministers van Justitie en Volksgezondheid een verregaand kabinetsvoorstel voor verruiming van de euthanasiewetgeving. Die stunt past uitstekend bij het grote ruilspel. Er bestaat een grote kans dat de christelijke partijen of de SP straks nodig zijn voor een meerderheid. Dan is zo’n verregaand voorstel waarmee je specifiek deze partijen flink voor het hoofd stoot, de perfecte ruilkaart.

In Nederland hebben we lang een andere spelvariant gespeeld, het compromisspel. Daarvan was CDA’er Lubbers de kampioen. Dat spel wordt gespeeld op inhoud. Na lang en listig onderhandelingen komen beide standpunten inhoudelijk steeds dichter bij elkaar. Wie er als eerste ”samen uitkomt” heeft gewonnen.

Spannend wordt het als de tegenstander ”breekpunt” roept. Dat betekent dat op een bepaald thema geen compromis meer mogelijk is. Het idee is dat je met een breekpunt sterker staat omdat je bij voorbaat weigert water bij de wijn te doen.

In de praktijk komt hier nooit iets van terecht zodra je toetreedt tot een coalitie. Niet voor niets noemde Rouvoet van de ChristenUnie in 2010 het formuleren van breekpunten onverantwoord cowboygedrag. Breekpunten zijn niet meer van deze tijd sinds de leider van de grootste partij, Rutte, alleen nog maar het ruilspel speelt.

Weggeven

De VVD heeft de eerste winst binnen. Er zijn nu al partijen die roepen dat het nieuwe euthanasievoorstel een breekpunt is. Die spelen nog met de oude spelregels van het compromis. Alsof breekpunten ertoe doen bij een ruilspel. Het gaat om de kaarten.

Natuurlijk staat de VVD ervoor open om de euthanasiekaart weg te geven. Als er maar iets moois tegenover staat. Welke standpunten ruilen de christelijke partijen en de SP er straks voor in? Wie breekpunt roept, verhoogt daarmee de waarde van de euthanasiekaart. En verplicht zichzelf ertoe iets belangrijks uit het eigen verkiezingsprogramma weg te geven.

Hoe zou Rutte gereageerd hebben? Hij zou andermans voorstellen per definitie negeren om vervolgens andere (stoere) voorstellen te lanceren. Dan heeft hij over vijf maanden iets om te ruilen zonder dat het echt pijn doet.

In 2012 koos hij voor 1000 euro voor elke werkende Nederlander. En geen euro meer naar Griekenland. En strafbaarstelling van illegalen. Iedereen wist dat deze voorstellen niet realistisch waren, en daar ging het ook helemaal niet om. Want inhoudelijk debatteren doe je over begrotingen, niet over speelkaarten.

Ontmaskerd

Het euthanasievoorstel moet dan ook niet op inhoud beoordeeld worden, maar ontmaskerd worden als een nieuwe kaart voor het grote ruilspel dat na 15 maart gaat beginnen. De waarde van een kaart wordt bepaald door drie zaken: de media-aandacht, de herkenbaarheid van het thema voor de achterban en de mate waarin het voorstel zich richt op een vernieuwing.

Daarin is de VVD goed geslaagd. Christelijke partijen kunnen zo ook hun eigen punten op tafel leggen. Er zijn genoeg onderwerpen te bedenken waarmee dit kan. Dat loopt uiteen van het enkel binnenlaten van christelijke vluchtelingen tot een Nederlandse vlag achter het spreekgestoelte in de Tweede Kamer tot mensenrechten voor ongeboren mensen tot aan thuisonderwijs voor iedereen. Er is heel veel mogelijk.

Wees niet verbaasd als er tot op de laatste dag van de verkiezingen steeds nieuwe kaarten opduiken. Reken maar dat Rutte er een heleboel in zijn achterzak heeft zitten. Het wordt vast en zeker een spannend spel. Maar wie wordt de winnaar van de komende pot?

De auteur is lid van de SGP.