Ze discussieerden op hoge toon, vielen elkaar in de rede, verwijten vlogen over tafel. De harde botsing op het Witte Huis tussen enerzijds Trump en vicepresident J. D. Vance en anderzijds Zelensky over vrede in Oekraïne maakt de tongen los. Tot een grondstoffendeal tussen beide landen kwam het niet.

Zelensky liet zich in het Oval Office de kaas niet van het brood eten. Had hij zich onderdaniger op moeten stellen, zoals bijvoorbeeld de Franse president Emmanuel Macron en de Engelse premier Keir Starmer eerder deze week?

Defensiespecialist Peter Wijninga, verbonden aan het Haagse Centrum voor Strategische Studies: „Veel analisten betogen dat Zelensky zich in een hinderlaag heeft laten lokken. Er zit wel wat in die theorie. Jammer genoeg trapte Zelensky in de val. Dat hij zich vrijdag over het randje liet duwen, is niet goed voor Europa, niet goed voor Oekraïne én niet goed voor de VS.

Macron en Starmer speelden het spel in het Witte Huis deze week slimmer. Zelensky had Trump kunnen pleasen met bijvoorbeeld een medaille voor de Amerikaanse steun de afgelopen jaren. Trump zelf verdient zo’n medaille niet, maar dat doet er niet toe. Trump houdt van loftuitingen aan zijn adres. Zo kun je de Amerikaanse president misschien in een stemming krijgen waarbij veiligheidsgaranties bespreekbaar worden.”

Oekraïne kan veiligheidsgaranties van Amerika voorlopig vergeten. Heeft Zelensky zijn hand overspeeld?

„Zelensky heeft misgegokt. De Oekraïense president had ook genoegen kunnen nemen met een grondstoffendeal zonder veiligheidsgaranties. Over die garanties had hij het later met Trump kunnen hebben.”

Trump en Vance verweten dat Zelensky niet dankbaar genoeg is. Wat vindt u van dat verwijt?

Wijninga, met enige verontwaardiging in zijn stem: „Het is een onterecht verwijt. Zelensky heeft afgelopen jaren tientallen keren zijn dank betuigd voor steun van westerse landen, met name ook aan Amerika. In feite vinden Trump en Vance Zelensky niet nederig genoeg. Trump en Vance denken dat ze sterk overkomen als ze zich hard opstellen. Ik beschouw hen als populistische pipo’s, met beperkte verstandelijke vermogens. Ja, die woorden gebruik ik bewust. Trump en Vance willen slechts hun achterban laten zien: kijk, wij pakken Oekraïne aan. Ik ben best verontwaardigd over hoe Trump en Vance zich vrijdag tegenover Zelensky hebben misdragen. Ze behandelden hem als een kleine jongen. Zelensky zou zich met zijn kleding niet respectvol gedragen jegens Trump. Dat is een onzinverhaal. Al sinds het begin van de inval van Rusland kleedt Zelensky zich demonstratief in legergroen. Het is een president in oorlog.”

Zelensky ging in het Oval Office dwars tegen Vance in en betoogde dat het verleden aantoont dat de Russische president Poetin zich geen snars aantrekt van vredesbestanden. Hoe ziet u dat optreden van Zelensky?

„Zelensky weet veel beter dan Trump en Vance wat het betekent om door de Russen aangevallen te worden. Trump en Vance hebben daar geen flauw benul van. Zij denken ten onrechte dat het gauw koek en ei kan worden met de Russen. Ik vind het kwalijk dat Trump en Vance Zelensky afschilderen als een soort dader, in werkelijkheid is hij slachtoffer van Russische agressie.”

Trump beet Zelensky toe: U gokt met de levens van miljoenen mensen. Wat vindt u van Trumps uitlating?

„Die slaat nergens op. Het is andersom. Het is Trump die Poetin feitelijk aanmoedigt om door te gaan met land veroveren in Oekraïne en mogelijk elders in Europa. Als Poetin niet wordt gestopt, zal Europa daar de negatieve gevolgen van ondervinden.”

Westerse leiders, van Canada tot Polen, schaarden zich na de clash in het Witte Huis achter Zelensky. Wat zegt dat?

„Ik hoop dat het niet alleen bij woorden blijft. De Engelsen zeggen: Put your money where your mouth is. Dus: boter bij de vis. Westerse landen moeten af van hun aarzelende houding, die ik zelfs vrijdagavond nog bemerkte. Europa moet niet vooraf te veel mauwen over Amerikaanse steun. Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.

Europese landen zelf zullen een troepenmacht moeten leveren voor Oekraïne. De Weimar-Plusgroep, met daarin landen als Frankrijk, Engeland, Polen, Italië en Spanje en nu ook Nederland zal daar dit weekend over praten.  Eventueel met hulp van landen als Canada en Turkije dienen deze landen daadwerkelijk actie te ondernemen om te voorkomen dat de Russen zich nog meer delen van Oekraïne toe-eigenen. De kans bestaat dan dat Trump respect voor zo’n initiatief toont en bereid is tot steun. Die kan bijvoorbeeld bestaan uit het beschikbaar stellen van informatie die verkregen is via Amerikaanse spionagesatellieten.”

EU-buitenlandchef Kaja Kallas stelt dat de vrije wereld een nieuwe leider nodig heeft. Hoe ziet u dat?

„Ze heeft een punt en kijkt naar de feiten. Trump belichaamt de vrije wereld helaas niet. Het is voor hem: America first. De rest kan hem niets schelen.”

Wat vindt u van de stelling dat het voorstelbaar is dat de Amerikanen niet meer willen dienen als de pinautomaat voor andere landen in nood?

„Het is een kortzichtige stelling. Het is in het Amerikaanse belang dat er ook vrede in Europa is. Daarvoor is immers bijvoorbeeld de NAVO opgericht. Een vrij Europa is ook in handelsopzicht gunstig voor de Amerikanen. Bovendien moet niet worden overdreven hoeveel defensiegeld de VS besteden aan Europa. De Verenigde Staten geven jaarlijks bijna 1000 miljard dollar uit aan defensie. Daarvan spenderen de Amerikanen ongeveer 4,5 miljard aan Amerikaanse aanwezigheid in Europa. Trump heeft zeker een punt als hij klaagt dat Europese landen te weinig geld spenderen aan defensie. Eerdere presidenten, zoals Clinton, Obama en Bush, hebben die klacht ook al op tafel gelegd. Maar Trump brengt zijn punt zo vreselijk bot. Met het gevaar dat de relatie tussen de VS en Europa steeds meer verslechtert.”

Er zit oud zeer tussen Trump en Zelensky, bijvoorbeeld in verband met een geruchtmakend telefoontje jaren geleden tussen beiden over Hunter Biden, zoon van oud-president Joe Biden. Speelt dat soort onmin uit het verleden een rol?

„Zeker. Als iemand het in Trumps ogen verbruid heeft, vergeet hij dat niet. En Trump vergeeft ook niet. Irritaties liepen de afgelopen weken al op. Vrijdagavond verloren zeker Trump en Vance hun zelfbeheersing. Het zijn mannen met een heel groot ego. En dat ego werd naar hun mening gekwetst. Trump en Vance zijn geen staatsmannen.”

Ook iemand als de bekende Republikeinse senator Lindsey Graham, die pro-Oekraïne is, stelt zich vierkant achter Trump op en vindt Zelensky respectloos. Hoe duidt u dat?

„Verschillende Republikeinse Congresleden staan achter Oekraïne en vinden dat Trump volkomen verkeerd opereert in dat dossier. Dan denk ik aan mannen als Graham, maar ook buitenlandminister Marco Rubio. Maar zij durven dat niet hardop te zeggen, want ze zijn bang dat dan hun eigen positie in gevaar komt. Het zijn dus, ik weet dat het hard klinkt, opportunistische lafaards.”

VVD-leider Yesilgöz betoogde dat Trump en Vance zich vrijdag schuldig maakten aan politieke afperserij. Zit daar wat in?

„Ja. Trump wil Oekraïne dwingen om genoegen te nemen met een deal die duidelijk nadelig is voor Oekraïne. Het zou betekenen dat Oekraïne zou moeten accepteren dat Rusland al de veroverde delen in Oekraïne in bezit krijgt. Dat accepteert Oekraïne natuurlijk niet.”

Veel Europeanen zagen de VS vaak als de grote broer die hen in nood te hulp schiet. Kan dat idee bij het oud vuil?

„Dat vind ik iets te definitief gesteld. Trump verdwijnt op termijn hopelijk weer van het politieke toneel. Ik hoop dat Europese landen nader tot elkaar komen en hun militaire kracht versterken. Want die is nu heel zwak.”

Is Poetin momenteel de lachende derde?

„Ja, ik denk dat ze in het Kremlin hun geluk niet op kunnen.”