Met die eis, die CU-fractieleider Slob dinsdag uitsprak in het tv-programma Eén op Eén, komt zijn partij per saldo terug op de keuze die vorig jaar door VVD, PvdA en de oppositiepartijen D66, CU en SGP is gemaakt om bij de akkoordenmakerij vooral te kijken naar financiële zaken en geen dossiers met elkaar te verknopen.

Bij de onderhandelingen in oktober vorig jaar over het begrotingsakkoord had de CU aanvankelijk al wel gesteld geen zaken te willen doen met het kabinet als dit het plan om illegaal verblijf strafbaar te stellen niet zou intrekken. Het herfstakkoord kwam er uiteindelijk toch, evenals een pensioenakkoord plus een akkoord over de bijstand en de regeling voor mensen met een arbeidshandicap.

Hoewel deze akkoorden al met steun van de CU (en D66 en de SGP) door de Tweede Kamer zijn aangenomen, dreigde Slob het kabinet dinsdag dat hij „niet uit kan sluiten” dat zijn partij in de Eerste Kamer alsnog tegen deze akkoorden stemt wanneer de strafbaarstelling van illegaliteit onverkort wordt doorgezet. Sowieso zal zijn partij dan, aldus Slob, „geen afspraken meer kunnen maken, zoals wij dat tot nu toe hebben gedaan.”

Formeel heeft het kabinet de CU bij het strafbaar stellen van illegaliteit niet nodig voor een meerderheid in de Senaat, omdat het daarvoor kan terugvallen op de PVV en wellicht ook het CDA, dat in het vorige kabinet de strafbaarstelling van illegaliteit steunde. Maar Slob wil met zijn vlucht naar voren voorkomen dat het kabinet op moeilijke dossiers op zijn partij leunt en voor de strafbaarstelling van illegaliteit zijn zaakjes weer regelt met andere partijen. „Als zoiets principieels zou gebeuren, recht onder je ogen, dan maken wij dat niet mee”, aldus Slob. Illegalen als crimineel bestempelen „louter omdat ze hier zijn” gaat hem „principieel een stap te ver.”

De timing van Slobs dreigement, minder dan een maand voor de gemeenteraadsverkiezingen, heeft volgens de partij niets met die verkiezingen te maken, maar alles met recente uitspraken van VVD-staatssecretaris Teeven (Justitie). Die stelde onlangs dat het na „het zuur” van het kinderpardon –dat de VVD aan de PvdA heeft toegegeven– nu tijd is voor „het zoet” van de strafbaarstelling van illegaliteit. Die uitspraken leidden bij Slob tot zowel verdriet als woede. „Dan gebeurt er wel wat met je.”

Met zijn eis dat de strafbaarstelling van illegaliteit van tafel moet, voert Slob niet alleen de druk op bij de VVD, waarvoor de strafbaarstelling een verkiezingsthema was, maar ook bij de PvdA, waar de in het regeerakkoord overeengekomen strafbaarstelling al eerder tot veel ophef in de achterban leidde. Teeven herhaalde zaterdag tegenover De Telegraaf de sociaaldemocraten echter te willen houden aan de gemaakte afspraken.

Terugkomen op die afspraak zou voor de VVD ook fors gezichtsverlies betekenen. De liberalen stemden in met een versoepeld asielbeleid en het kinderpardon in ruil voor strafbaarstelling van illegaliteit. Wel bedong de PvdA in het regeerakkoord –hoewel Slob dinsdag het tegendeel suggereerde– dat het bieden van hulp aan illegalen niet strafbaar wordt gesteld.

Naar verwachting zou Teeven binnen enkele weken met een aangepast voorstel komen rond de strafbaarstelling van illegaliteit. De kans bestaat dat de staatsecretaris daar nu wat minder haast mee zal maken, om zo eerst de steun van de CU in de Senaat voor de al bereikte akkoorden te incasseren, waarmee de belangrijkste wetgeving van Rutte II grotendeels binnen is.

Mocht Teeven zijn plannen daarna onverdroten doorzetten, dan zal het kabinet voor eventuele extra bezuinigingen en de begroting voor 2015 met de pet langs moeten bij andere partijen dan de huidige „meest geliefde oppositie.”