Het is schemerig in de Sint-Lambertuskerk in Rotterdam-Kralingen. Op het hoog gesitueerde orgelbalkon laat Eric Koevoets ‘zijn’ Maarschalkerweerd uit 1900 horen. De klank van de donkerbruine grondstemmen zweeft door de ruimte. Om even later plaats te maken voor een helder fluitenensemble en lyrische strijkers.

Hier speelde de Dordtenaar Bachs koraalvoorspel ”O Mensch, bewein dein Sünde gross”, dat op een van zijn Bach-cd’s staat. Hij nam er bijna negen minuten de tijd voor. Veel organisten zetten na zo’n zes minuten een punt. Koevoets: „Tijdens de uitvoering van ”O Mensch” was het net zo bewolkt als vandaag. Die gedempte kleuren van de kerkruimte, de sfeer en de mystiek hadden invloed op mijn spel. Melancholische stukken komen op dit instrument geweldig tot hun recht. Het lijkt alsof het orgel deze muziek begrijpt.”

Koevoets wist op zijn zevende dat hij organist wilde worden. En nog altijd is het orgel zijn grote liefde, al geniet hij ook van het dirigeren en componeren. Hij ging vaak met zijn vader mee, die als „amateurkerkmusicus” aan verschillende rooms-katholieke kerken in Rotterdam was verbonden. Zijn vader nam hem ook mee naar concerten. „Ik herinner mij de Bachcyclus van Arie J. Keijzer in De Doelen en de cantate-uitvoeringen in de Laurenskerk nog levendig.”

Op de mavo voor ballet en muziek in Rotterdam werd Jet Dubbeldam Koevoets’ orgeldocent. Zij bleef dat toen hij naar het Rotterdams conservatorium ging. „Ik heb nooit de behoefte gevoeld om elders mijn licht op te steken. Dubbeldams lessen waren erg inspirerend. Zij stimuleerde leerlingen zich een eigen mening over interpretatie te vormen en bood daarvoor veel informatie. Niet alleen over de uitvoeringspraktijk, maar ook over beeldende kunst, literatuur en poëzie.”

Bedachtzaam

Koevoets was lange tijd als dirigent-organist verbonden aan de Sint-Antoniuskerk in Dordrecht. Sinds 2007 bekleedt hij die functie in de Sint-Lambertuskerk in Rotterdam-Kralingen. Inmiddels verschenen er zes dubbel-cd’s met Koevoets Bachspel, dat ten dele tijdens concerten opgenomen is. Het Pelsorgel (1950) van de Antoniuskerk vervult daarin een hoofdrol. Dit instrument klinkt verrassend fris, zangrijk en draagkrachtig. Koevoets maakte ook uitstapjes naar andere orgels (zie kader ”Eric Koevoets”). „Bach overstijgt de tijd en blijkt de confrontatie met moderne instrumenten prima te doorstaan.”

De cd’s waren aanvankelijk bedoeld als weerslag van Koevoets’ concerten en van zijn visie op Bach. Inmiddels is de organist van plan alle orgelwerken van de Thomascantor op te nemen.

Zijn Bach is te omschrijven als bedachtzaam, ingetogen, uitgesponnen, monumentaal, maar ook virtuoos. Een vergelijking met Bachregistraties van Bram Beekman, Ewald Kooiman, Ton Koopman, Piet Wiersma en Jolanda Zwoferink leert dat Koevoets in sommige, meer virtuoze werken even snel is als eerder genoemden, maar verder vooral een rustiger tempo kiest.

Dat blijkt een bewuste keus. „Ik neem graag de tijd voor de lyrische kant van Bach, bijvoorbeeld in een langzaam deel van een triosonate of een poëtisch koraalvoorspel. Bach gebruikte vaak expressieve wendingen. Wanneer je daar voldoende aandacht aan geeft, klinken deze wendingen ronder. Een sneller tempo maakt het geheel daarentegen hoekiger en zakelijker, waardoor het ontroerende aspect onderbelicht blijft.”

Koevoets wijst ook op het belang van toonvorming. „Op een piano of met de menselijke stem kun je in een vrij hoog tempo allerlei kleine accenten aanbrengen die duidelijk maken wat Bach wilde zeggen. Op een orgel lukt dit niet en moet een toon de tijd krijgen om zich te vormen, om te ademen en om in de kerkruimte te worden verstaan.”

Klaaglijke wendingen

De organist maakt met voorbeelden duidelijk wat hij bedoelt: „Het eerste deel van de Pièce d’Orgue –”très vitement”– moet echt snel klinken. Boven het tweede deel staat ”grave”. Waarom wordt daar regelmatig zo’n haast gemaakt? Dit deel heeft raakvlakken met de Franse barok en moet naar mijn mening breed en voornaam klinken, waardoor het zeggingskracht krijgt.

Luister eens hoe een gambist ”Es ist vollbracht” uit Bachs Johannes Passion speelt met al die kleurschakeringen en kleine, klaaglijke wendingen. Hij neemt de tijd voor grote intervallen. Probeer dit te vertalen in het orgelspel. En met zo’n prachtige orgelaria uit het derde deel van de Pastorale wil je toch niets liever dan het hart van de luisteraar beroeren?”

Geen raketten

Koevoets zegt ook oog te hebben voor Bach als jonge hond. „Soms moet zijn muziek spetteren. Tegelijkertijd weten we dat hij op latere leeftijd grote waarde hechtte aan een voorname, brede orgelklank. Daar komt bij dat het leven in de achttiende eeuw er anders uitzag dan tegenwoordig, zonder internet, vliegtuigen en raketten.”

De Dordtse organist wil niet doorslaan in zijn aandacht voor Bachs poëtische en melancholische kant. „Ik waak ervoor om mijzelf niet in motieven te verliezen en probeer oog te houden voor de structuur van een werk.”

Koevoets krijgt naar eigen zeggen veel positieve reacties op zijn aanpak. „Mensen ervaren die als weldadig en vertellen alle lijnen in de muziek goed te kunnen volgen.” Op zijn beurt geniet de organist van het spel van andere musici. Van de monumentaliteit bij organist Arie J. Keijzer, van de expressie bij dirigent Philippe Herreweghe en het diepe en nobele in de interpretatie van klavecinist Gustav Leonhardt. Als laatste noemt hij pianist Glenn Gould: „De broosheid die hij in sommige delen van de Goldbergvariaties bereikte, raakt mij diep.”

Eric Koevoets

Eric Koevoets (1967) studeerde aan het Rotterdams conservatorium in 1991 af voor orgel bij Jet Dubbeldam en voor piano bij Frans van Hoek. In 2002 rondde hij er de opleiding koordirectie af bij Barend Schuurman. Hij volgde improvisatielessen bij Arie J. Keijzer en behaalde het diploma kerkmuziek van de Rooms-Katholieke Kerk. Momenteel heeft hij improvisatielessen bij Hayo Boerema. Van 1990 tot 2007 was hij werkzaam als dirigent-organist in de Sint-Antoniuskerk te Dordrecht. Sinds 2007 vervult hij dezelfde functie in de Sint-Lambertuskerk in Rotterdam-Kralingen. Hij is dirigent van vrouwenkoor La Confiance en van het projectkoor Vocaal Ensemble Distinto, en geeft piano- en orgelles op het muziekonderwijscentrum Dubbelsteyn in Dordrecht.

In 2003 verscheen een cd-box waarop hij alle orgelwerken van Franck speelt. Dit jaar kwam ”Voix Celeste” uit, waarop hij ‘zijn’ Rotterdamse Maarschalkerweerdorgel etaleert. Inmiddels verschenen er zes dubbel-cd’s met Bach, gespeeld op het Pelsorgel (1950) van de Sint-Antoniuskerk, het Van Vulpenorgel (1966) in de Rotterdamse Hoflaankerk, het Verschuerenorgel (1947) van de Sint-Bartholomeuskerk in Zevenbergen, het Marcussenorgel (1973) van de Rotterdamse Laurens en het Maarschalkerweerdorgel (1900) van de Sint-Lambertus.

Meer informatie: www.erickoevoets.nl

Lees verder op RD.nl:

-Beluister fragmenten van Koevoets’ cd ”Voix Céleste”.

-Beluister fragmenten van Koevoets’ zesde Bach-cd.

Lees verder in Digibron:

-Recensie van Koevoets’ cd ”Voix Céleste”, door Gerben Mourik (Reformatorisch Dagblad, 16 oktober 2013)

-Recensie van Koevoets’ zesde Bach-cd, door Sietze de Vries (Reformatorisch Dagblad, 21 november 2012)

-Recensie van koevoets’ eerste Bach-cd, door A. M. Alblas (Reformatorisch Dagblad, 15 oktober 2007)