In het Joods Historisch Museum in Amsterdam staat bij de tentoonstelling ”Mijn naam is Cohen” de vraag centraal in hoeverre iemands identiteit en imago worden bepaald door een achternaam. Daniel Cohen en Mischa Cohen fotografeerden en interviewden daarvoor 25 Amsterdamse naamgenoten. Het resultaat zijn 25 prachtige foto’s en verhalen.

Verschillende dragers van de naam Cohen zijn er verguld mee dat ze zo heten. De student Gen Cohen (1980) bijvoorbeeld is een van hen. „Mijn vader komt oorspronkelijk uit Marokko. ”Cohen” betekent voor mij dat ik een warm persoon ben. Ik ben een trotse Israëlische Jood en iedere keer dat ik me aan iemand voorstel, getuigt mijn naam van mijn Joodse afkomst.”

De fotografe Lois Cohen (1991) staat door een fout bij de burgerlijke stand officieel geregistreerd „als C-o-e-n. Zonder de h. Ooit koop ik die h er weer bij.”

Er bestaan overigens tientallen varianten op de naam Cohen. Kaplan bijvoorbeeld is er een, maar ook Kahn en Kagan. Cohen betekent priester en is dus een afstammeling van Levi, de zoon van Jakob. Levi en zijn nageslacht droegen verantwoordelijkheid voor de dienst in de tempel. Aäron, achterkleinzoon van Levi, broer van Mozes, werd ”koheen gadol”, in het Nederlands hogepriester. Al diens nakomelingen in de mannelijke lijn zijn ”kohaniem”, ofwel priesters, meervoud van ”koheen”.

Onderzoekers die zich afvroegen of er een genetische basis te vinden was voor dit erfelijke priesterschap, vonden een verzameling genetische ”markers” bij Asjkenazische en Sefardische Joden die ze het Cohen Modal Haplotype (CMH) noemden, de standaard genetische signatuur van de Joodse priesterfamilie. Anders dan andere Joden bezit het overgrote deel van de ”kohaniem”dit CMH.

Veel dragers van de meest Joodse aller achternamen beschouwen zichzelf niet meer als Joods, al worden ze door de buitenwereld zo gezien. Gepensioneerd drugsonderzoeker Peter Cohen (1942) is een van hen. „Mijn ouders wilden na de oorlog Joods leven, maar ze wisten er niets van af en stuurden mij langs de rabbijnen om te ”lernen”. Na mijn bar mitswa besloot ik: zo, nu heb ik wel genoeg gedaan aan het Jodendom.”

Journaliste en presentatrice Clairy Polak zei vorige week vrijdag bij de officiële opening van de tentoonstelling dat een Jood door zijn achternaam nooit los komt van zijn achtergrond. „Een Joodse achternaam kan leiden tot veel verwarring, niet in de laatste plaats bij de drager ervan: hoe Joods ben ik eigenlijk? Mijn moeder was het niet, mijn grootvader bekeerde zich in Theresienstadt tot het christelijk geloof, zelf geloofden we niet, we deden niet aan Joodse gebruiken. Nou ja, we aten wel eenmaal per jaar matses, maar met Pasen, niet met Pesach. Maar zeggen dat je eigenlijk helemaal niet Joods bent, voelt een beetje als een ontkenning die gelijkstaat aan het verraad van Petrus. En het voelt ook een beetje als een verraad aan je voorouders.”

Bijna alle geïnterviewden associëren hun achternaam met de Tweede Wereldoorlog en het antisemitisme. Androgologe Thea Cohen (1946): „Vooral niet opvallen was het devies. En dus niet te koop lopen met je Joodse achtergrond. Dat heeft te maken met het oorlogsleed van mijn ouders.”

Journalist Iris Cohen (1985) zegt het zo: „De naam Cohen heeft voor mij een bijzondere kracht, maar ook een zwaarte. Mijn vader is net als mijn opa heel wantrouwig en soms voelt het alsof de oorlog ook aan mij is doorgegeven. Ik kwam als student in Amsterdam-West te wonen en moest een stickertje invullen met mijn naam, voor bij de deurbel. Toen vroeg ik me even af: Vind ik het nou wel fijn dat iedereen weet dat hier een Cohen woont?”

De tentoonstelling ”Mijn naam is Cohen. De invloed van een achternaam” is tot en met 11 maart te zien in het Joods Historisch Museum in Amsterdam.