Ieder jaar schrijft Tim Keller, de „C. S. Lewis van de 21e eeuw” zoals Newsweek hem eens noemde, een nieuw boek. In 2007 was dat ”The Reason for God”, in 2008 ”The Prodigal God” en vorig jaar ”Counterfeit Gods”. Die laatste titel verschijnt dinsdag bij uitgeverij Van Wijnen uit Franeker in een Nederlandse vertaling: ”Namaakgoden. De lege beloften van geld, seks en macht, en de enige werkelijke hoop”.

Een namaakgod, zegt Keller, is alles wat je hart en verbeelding meer in beslag neemt dan God. „Afgoden hebben een dermate heersende positie in je hart dat je er zonder aarzeling het grootste deel van je passie en energie, je emotionele en financiële middelen aan besteden kunt.”

Afgoderij of idolatrie is een woord dat voor mensen van de 21e eeuw doet denken aan oude beschavingen, waarin mensen zich neerbogen voor een beeld. Maar volgens Keller verschilt de hedendaagse maatschappij niet fundamenteel van de antieke maatschappij. „Er wordt wellicht niet meer fysiek neergeknield voor het beeld van Aphrodite, maar je hebt vandaag veel jonge vrouwen met depressies of eetproblemen als gevolg van obsessieve aandacht voor hun uiterlijk. Er wordt wellicht ook geen echte wierook meer gebrand voor Artemis, maar als het belang van geld en carrière kosmische proporties krijgt, dan brengen we een soort kinderoffers, door gezin en gemeenschap te verwaarlozen omwille van een hogere rang in het zakenleven, van meer rijkdom en aanzien.”

Ook het christelijk geloof kent zijn afgoden, aldus Keller. Wanneer geestelijke gaven worden verward met de vrucht van de Geest. Of wanneer mensen meer op de juistheid van hun leer gaan vertrouwen dan op God Zelf en Zijn genade. „Dat is een subtiele maar fatale vergissing. Ben je tot deze vorm van zelfrechtvaardiging afgegleden, dan is het signaal daarvan dat je een ‘spotter’ wordt, zoals het heet in het boek der Spreuken. Spotters benaderen tegenstanders altijd minachtend en hooghartig en niet hoffelijk. Dit duidt erop dat zij zichzelf niet zien als zondaar die van genade moet leven. Het is hun vertrouwen in de juistheid van hun visie dat hun een gevoel van verhevenheid geeft.”

Hoe kan een christen afgoden in zijn leven ontdekken?

„Door zich ten minste vier dingen af te vragen. Kijk in de eerste plaats naar je dromen en fantasieën. Waarover denk je als er niets anders is dat je aandacht vraagt? Een droomhuis, een relatie?

Een tweede manier is om te kijken naar je geldbesteding. Waaraan geef je het gemakkelijkst je geld uit? Het kenmerk van een afgod is dat je jezelf voortdurend moet beheersen. Je bestedingspatroon onthult je afgod.”

In de derde plaats: Wat zijn je ergste nachtmerries? Afgoden geven een gevoel dat je alles onder controle hebt. Welke dingen geven je het gevoel dat je niet verder kunt in het leven als je ze zou verliezen?

Een vierde manier om afgoden in je leven te ontdekken is door jezelf af te vragen welke dingen je meest onbeheersbare emoties aan het licht brengen. Wat maakt je woedend, bang of mistroostig? Wie zijn emoties als het ware met wortel en al uit de grond trekt, die zal vaak zien dat er afgoden aan bungelen.”

Waarom de nadruk op geld, seksualiteit en macht?

„In meer traditionele culturen wordt iemands identiteit bepaald door familie, godsdienst en vaste rolpatronen in de samenleving. Maar in de westerse cultuur moet iedere individu een eigen identiteit vormen en zelf zijn eigenwaarde zoeken. We doen dat vooral door middel van seksualiteit, geld en macht. En omdat de meeste lezers van mijn boek in een postmoderne, westerse maatschappij leven, besteed ik vooral dáár aandacht aan.”

Wat maakt geld, seksualiteit en macht zo moeilijk beheersbaar?

„Omdat ze in bepaalde opzichten zo mooi zijn. Seksualiteit, gezondheid, kracht – ze behoren allemaal tot Gods goede scheppingsorde en het menselijk geslacht kan er niet buiten.

Laat ik een voorbeeld geven. Als je een eetstoornis hebt (dus als voedsel of gewicht buitenproportioneel belangrijk is voor je zelfbeeld en geluk), dan kun je die niet overwinnen door alleen maar voor voedsel weg te lopen. Je kunt niet zeggen: „Eten is gevaarlijk en slecht. Ik ga nooit meer eten!” Want eten is onvermijdelijk, en voedsel is op zichzelf goed, en daarom zul je moeten eten. Maar voedsel zal wel heel je leven een verleiding blijven. Op dezelfde manier kunnen we geld, seksualiteit en macht niet vermijden, maar ze zullen wel levenslang een verleiding vormen.”

Paulus spreekt in Kolossenzen 3:5 over het „doden” van de zonde. Wat betekent dat concreet voor u?

„De puriteinse schrijvers spraken over ”mortification”, het doden van het vlees. In het Engels wordt dit woord nauwelijks nog gebruikt; of het betekent simpelweg „vernederd zijn.” De puriteinen gebruikten het woord om er de voortdurende strijd tegen hardnekkige zonden mee aan te duiden. Op het moment dat je een zondige neiging in je hart ontdekt (je reageert bijvoorbeeld buitengewoon boos en gekwetst op kritiek), dan moet je die schuld belijden en je vervolgens verheugen in het bloed en de gerechtigheid van Jezus Christus.

De grootste zonde is een gebrek aan vreugde in Christus. Het verlangen naar de afgod in je hart moet veranderen in een verlangen naar Jezus. Dat is geen eenmalige gebeurtenis, maar een levenslang proces.

Een gezonde, orthodoxe theologie is absoluut noodzakelijk om de afgoden in je hart te ontdekken. Maar alleen een zuivere leer is niet voldoende. Die moet gaan leven door het gebed. Anders zijn we net witgepleisterde graven, farizeeën die met de mond een gezonde leer belijden, maar zonder dat die iets in het leven uitwerkt.”

Hoe ontdekte u de invloed van afgoderij in uw eigen hart?

„Door het huwelijk. Ik kwam erachter dat de meeste conflicten met mijn echtgenote voortkwamen uit mijn zondige gedragspatronen. Door het inzicht van mijn vrouw leerde ik het meest over de afgoden in mijn eigen hart.”

---

*

Namaakgoden. De lege beloften van geld, seks en macht, en de enige werkelijke hoop, Tim Keller;

uitg. Van Wijnen, Franeker, 2010; ISBN 978 90 5194 383 2; 156 blz.; € 14,95 (verschijnt 4 mei).