Eerlijk gezegd: er was ietsje meer dan een ”sabbatsreize” nodig om afgelopen zondagmorgen de gemeente te bereiken waar ik zou voorgaan. Ik werd verwacht op de Vlaamsche Olijfberg. Daar waar het vlakke land ten zuiden van Gent overgaat in het golvende landschap van de Vlaamse Ardennen. Niet zonder reden wordt de streek daar wel betiteld als de Geuzenhoek. Om precies te zijn: het kerkje van Maria-Horebeke was mijn doel. In deze rooms-katholieke omgeving is daar een kleine protestantse gemeente, een overblijfsel uit de tijd van de Reformatie. Meer dan vier eeuwen lang heeft deze gemeenschap voortbestaan en alle vervolgingen getrotseerd en overleefd.

Als kooplieden vermomde predikanten staan de Vlaamse gelovigen bij

Al in de eerste helft van de zestiende eeuw worden aldaar aanhangers van de ”nije leere” aangetroffen. In Doornik, in Oudenaarde en met name in Gent komen de mensen samen onder de verkondiging van het herontdekte Evangelie. Zo ook in het kleine Horebeke. Maar het zijn kerken onder het kruis. Want de vervolging is zwaar. Geseling, onthoofding, de brandstapel – alle middelen worden gebruikt om de Hervorming uit te roeien. Enkele jaren achtereen lijkt de reformatiebeweging de overhand te krijgen. Totdat in 1585 de Spaanse hertog van Parma aan dat alles een eind maakt. De Vlaamse protestanten mogen kiezen: terugkeren tot het roomse geloof of het land verlaten. Velen kiezen voor het laatste en wijken uit naar de vrije Noordelijke Nederlanden. Maar zo niet in Horebeke en omgeving. Daar, in de Geuzenhoek, kiezen velen bewust voor blijven, al is het dan als kerken onder het kruis.

Zo zal het enkele eeuwen achtereen zijn. Vanuit Zeeland en andere noordelijke gewesten trekken als kooplieden vermomde predikanten rond om de Vlaamse gelovigen bij te staan. Ze komen in het geheim samen in kelders en schuren bij nacht en ontij. Pas tegen het eind van de achttiende eeuw komt er verlichting, dankzij het tolerantie-edict van 1781.

Inmiddels is de gemeente van Horebeke de enige protestantse gemeenschap in Vlaanderen die sinds haar stichting in 1544 onafgebroken wist stand te houden. In de woelige geschiedenis van verdrukking en vervolging heeft de Koning van de kerk haar door allerlei bedreigingen heen bewaard als een getuigenis van Zijn trouw. Het wonder van deze bewaring brengt de gemeente tot uitdrukking in haar kerkzegel: ”Vreest niet, gy klein kuddeken!”

Lees ook

Vervolgde Vlaamse calvinisten kregen eeuwen Zeeuwse steun

Zo trof ik de gemeente zondag jongstleden ook aan, als een kleine kudde: een twintigtal meest oudere broeders en zusters. Maar niet alleen zij. Enkele jonge Vlaamse theologische studenten waren er ook. Dat geeft hoop op de voortgang van het Evangelie. Christus zorgt voor Zijn kerk!

Op diezelfde zondagmorgen werd in Nederland in menige christelijke gereformeerde kerk aan het begin van de dienst een droevige brief voorgelezen. Afkomstig van het moderamen van de generale synode. Met onder andere dit bericht: „In de achterliggende maanden en ook in de afgelopen week is op allerlei manieren geprobeerd een begaanbare weg te vinden om als kerkverband in zijn geheel verder te kunnen. Deze plannen zijn gestrand. De synode staat nu met lege handen...” De geschiedenis van de kerk der eeuwen toont ons dat haar weg niet zonder moeite en aanvechting is. Gevaren en verleiding, ze dreigden en dreigen nog – van buitenaf en van binnenuit. Kyrie eleison…

De auteur is christelijk gereformeerd emeritus predikant.