„Ik weet niet dat in mijn leven mij iets méér heeft aangegrepen, als die komma te zien. Ik viel neder voor den Heere, loofde Zijnen Naam, prees Zijne erbarming, en schreef met eene mijzelf onbegrijpelijke snelheid de preek op...” De jonge dr. H.F. Kohlbrugge kijkt in 1833 terug op de totstandkoming van een preek, eerder dat jaar. Zijn blijde verwondering betreft niet meer dan een enkele komma. Ontdekt in Romeinen 7: „Ik ben vleselijk, verkocht onder de zonde.” Die komma betekent voor hem de geestelijke ontdekking bij uitstek. Namelijk dat God in Christus een genadige Heere is voor een mens die niet meer is dan een onheilige zondaar. Deze ervaring, dus deze komma, heeft zijn hele weg en werk als prediker en pastor sindsdien bepaald.

Een komma was voor Kohlbrugge de geestelijke ontdekking bij uitstek

Ooit was het geding om één enkele letter zelfs beslissend voor de rechtzinnigheid van de christelijke kerk in alle eeuwen erna. Het betreft de kerkbrede strijd om de zaak die wordt aangeduid met de Griekse woorden ”homo-ousios” en ”homoi-ousios”. Het enige verschil is dus de letter ioota ofwel de i. Deze controverse in de vierde eeuw ging over de Godheid van Christus. Is Deze naar Zijn wezen ”gelijk aan” God de Vader of is Hij niet meer dan ”gelijkend op” en dus ondergeschikt aan de Vader? Het was de Heilige Geest Zelf die de kerk der eeuwen behoedde voor afglijden in de afgrond van vrijzinnigheid. Door de beslissing van het Concilie van Nicea (325) werd de kerk bewaard bij het apostolische geloof.

Ook in Bijbelse tijden waren er momenten dat ”to be or nor to be” (erop of eronder) afhankelijk was van een subtiel detail. Een daarvan lezen we in het boek Richteren. Het is in de tijd van de richter Jefta. De mannen van Efraïm misgunnen hem de overwinning en twisten met hem. De Efraïmieten worden verslagen en vluchten. Op weg naar huis moeten ze de Jordaan oversteken. Daar worden ze tegengehouden. De proef op de som: „Zeg eens sjibbolet!” Wie echter vanwege zijn Overjordaanse dialect „sibbolet” zegt, valt door de mand en wordt ter plekke gedood. Het lot van leven of dood dus door de uitspraak van één enkele letter.

In Zijn zogenoemde Bergrede spreekt de Heere Jezus over de vervulling van de Wet van God. Die zal tot in alle onderdelen plaatsvinden. „Niet een jota noch een tittel van de Wet zal voorbijgaan, totdat het alles zal zijn geschied” (Mattheüs 5:18). De jota is de kleinste Hebreeuwse letter. Met de tittels worden de kleine puntjes of haaltjes bedoeld waardoor sommige medeklinkers van elkaar worden onderscheiden. God Zelf, de Gever van Zijn Wet, staat volgens de Heere Jezus garant voor alle onderdelen van Zijn openbaring, hoe ogenschijnlijk gering ook. Inclusief de tittels en de jota’s.

Geringe en, naar het schijnt, onbetekenende details kunnen belangrijke verschillen in zich bergen. Naarmate ze dichter bij het wezen der dingen staan, vergen ze des te nauwlettender en fijngevoeliger aandacht. Het verhaal gaat dat er op een Duitse begraafplaats twee vrijwel identieke grafstenen staan. Met een minimaal verschil, zo lijkt het. Het opschrift op de ene: ”Vergeben!” (vergeven). Op de andere: ”Vergebens!” (tevergeefs). Of dat geen onderscheid is...

De auteur is christelijk gereformeerd emeritus predikant.