Nederland op zijn beurt kreeg er een schrijver van formaat bij die in zijn koffer een geweldige culturele rijkdom met zich mee torste. Worstelend met de taal van zijn nieuwe vaderland begon Abdolah verhalen in het Nederlands te schrijven. Aan titels als ”Spijkerschrift”, ”Voordat het laat wordt”, ”Wat je zoekt, zoekt jou” heeft Abdolah nu het boek ”Zarathustra spreekt” toegevoegd.

Dit boek is een literaire zoektocht door de cultuurgeschiedenis van het Mesopotamië en de landen eromheen. Het is ook een poging om het leven van de Perzische profeet Zarathustra te reconstrueren. Zarathustra zou tussen 1400 en 1200 v.Chr. hebben geleefd en geldt als de grondlegger van het zoroastrisme, een godsdienst die tegenwoordig zijn aanhangers vooral vindt onder de Parsi’s in India. En ten slotte heeft het boek ook een autobiografische inslag. Alle invalshoeken vat de auteur samen onder het motto ”Wie ben je, wat ben je en waarvoor ben je op deze wereld?”

Nietzsche

De titel van Abdolahs nieuwe boek is uiteraard een forse knipoog naar de romanachtige tekst van de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche: ”Also sprach Zarathustra” uit 1885. Maar terwijl Nietzsche ondanks zijn imposante, overweldigende stijl de lezer qua levensbeschouwing berooid achterlaat, is de Zarathustra van Abdolah een geest die de mens probeert te inspireren tot goede gedachten, goede woorden en goede daden op de aarde.

Het verhaal dat Abdolah vertelt, is een mythe, „maar wel een mythe die krachtiger is dan een waargebeurd verhaal”

Een omvattende de ethiek biedt ”Zarathustra spreekt” van Abdolah echter niet, wel een boeiende en hier en daar ook spannende zoektocht naar fragmenten die van Zarathustra’s geschriften zijn overgebleven. Er zijn ook kleitabletten bewaard gebleven met gegevens over mensen die vermoedelijk Zarathustra’s tijdgenoten waren. De bronnen die werden gebruikt zijn echter vaak mythen en sagen. Abdolah is wel zo eerlijk om de smalle basis van zijn reconstructie te erkennen: „In werkelijkheid weten we haast niets over het leven van Zarathustra. Het enige bewijs dat we hebben zijn eigenlijk zijn eigen gatha’s (kleine gedichtjes, HE) die ik in het vierde deel van dit boek bewerkt heb.”

Het verhaal dat Abdolah vertelt, is een mythe, „maar wel een mythe die krachtiger is dan een waargebeurd verhaal.” De genoemde gatha’s, zeventien in getal, zijn duizenden jaren oude liederen en gedichten die volgens de overlevering op koeienhuiden waren geschreven. Abdolah stelt dat ze met elkaar een pleidooi vormen om het op angst gebaseerde stelsel van het veelgodendom af te schaffen en dat te vervangen door één god als schepper.

Strijd

Abdolah verwijst op veel plaatsen naar strijd die binnen de islam heeft plaatsgehad. Die leidde er uiteindelijk toe dat het door de Iraniërs als heilig beschouwde pre-islamitische boek ”Avesta” grote invloed zou krijgen op de godsdienst van Iran na 800. Het bijkomende effect van de interne religieuze beroeringen in Perzië (het tegenwoordige Iran) was ook dat de opvattingen van Zarathustra er altijd levend zijn gebleven, hoe moeilijk het ook was om er een alomvattende leer van te maken.

De veel latere strijd tussen soennieten en de sjiieten (die vooral in Iran en Syrië wonen) gaat terug op de wijdvertakte vernieuwingsbeweging binnen de islam in de negentiende eeuw. Het gedachtegoed van Zarathustra speelde bij deze splijting weliswaar een beperkte rol, maar ook hierdoor is de herinnering aan Zarathustra in het collectieve geheugen blijven hangen.

Over zijn kijk op het christendom is Kader Abdolah zijn christelijke medeburgers nog een verduidelijkend boek schuldig

Kort samengevat: Kader Abdolah probeert het werk van Zarathustra vanuit de ontstaansgeschiedenis en op grond van Zarathustra’s mens- en dierlievende inslag als een voorbeeldige monotheïstische godsdienst voor te stellen. Behalve de mythische geschiedenis van Zarathustra als mens is echter ook diens religieuze strijd met de stevig gewortelde priesterkaste van zijn tijd van historisch belang.

Bijbel

Af en toe valt in Abdolahs boek een glimp op te vangen van zijn gedachten over de God van joden en christenen en specifiek over Jezus Christus. De schrijver kan de verleiding niet weerstaan om Zarathustra in de rol van messias te plaatsen. Hij citeert af en toe de Bijbel, maar eerder als een belangrijk boek dat hier en daar als verklarende tekst voor de, in zijn ogen superieure, waarheden van Zarathustra kan worden gebruikt. Over zijn kijk op het christendom is Kader Abdolah zijn christelijke medeburgers nog een verduidelijkend boek schuldig.

De grootste verdienste van deze schrijver is zijn grote liefde voor het verschijnsel taal, en bovenal voor taal als poëzie. De door Abdolah vertaalde oud-Perzische teksten zijn wonderen van klank en betekenis. Die verbondenheid met de talen van het Midden-Oosten maakt Abdolah tot een unieke Nederlandstalige schrijver.

Zarathustra spreekt, Kader Abdolah; uitg. Prometheus; 368 blz.; € 24,99