Sinds drie jaar dient Luc de Nies (21) bij het Korps Mariniers. Daarmee ging een jongensdroom in vervulling. Inmiddels heeft hij twee uitzendingen achter de rug: een maand naar Cyprus en in 2024 zes maanden naar Bosnië.

Vanwege zijn aanstaande huwelijk maakte hij kort voor de laatste uitzending de overstap van de hersteld hervormde gemeente in Ridderkerk naar de gereformeerde gemeente te Apeldoorn. De predikanten van beide gemeenten onderhielden contact met hem tijdens zijn verblijf in Bosnië. „Dat vond ik wel fijn. Je bent ver van huis; op zondag kun je alleen meekijken en -luisteren. Dat voelt soms een beetje eenzaam. Dan doet het goed als je merkt dat je dominee aan je denkt en informeert hoe het gaat. Hij noemde me ook regelmatig in de voorbede. Dat is een bijzondere ervaring. Je zit op een compound in Bosnië en ineens hoor je je eigen naam.”

Van gemeenteleden uit Ridderkerk ontving hij geregeld kaarten. Met magneetjes bevestigde hij die aan de wand van zijn kamertje. „Post is voor uitgezonden militairen echt een opsteker. De wekelijkse bezorging door Defensie heeft iets van pakjesavond. Ook een WhatsAppbericht kan al veel betekenen.”

Krijgsmachtspredikant

Ds. R. (Robert) Nederveen (33) werd op 26 juni 2024 bevestigd tot krijgsmachtspredikant namens de Hersteld Hervormde Kerk. Hij kreeg door Defensie de vliegbasis Woensdrecht in Noord-Brabant toegewezen, goed voor pakweg 2000 militairen. Samen met aankomende huisartsen, tandartsen, coaches, meteorologen en ander specialistisch personeel volgde hij een verkorte officiersopleiding van tien weken. „Een mooie uitdaging, want de militaire wereld was me totaal onbekend.”

Met zijn collega, een humanistisch raadsvrouw, is hij verantwoordelijk voor de geestelijke verzorging van alle militairen op de vliegbasis. De derde stoel is momenteel leeg. „Idealiter hoort die bezet te worden door een aalmoezenier. Lukt dat niet, dan kan ook een dominee of een humanistisch raadsman of -vrouw worden benoemd. Zo zijn in Stroe momenteel drie aalmoezeniers werkzaam, in Woensdrecht hebben we drie dominees gehad.”

Met twee krijgsmachtspredikanten (ds. Nederveen en ds. J. (Jelle) Kommerie) is de Hersteld Hervormde Kerk redelijk vertegenwoordigd bij de Dienst Protestantse Geestelijke Verzorging van Defensie. Ds. M.P.D. (Martijn) Barth en ds. W.J. (Wouter) Bakker rekenen zich tot de Gereformeerde Bond binnen de Protestantse kerk. Vanuit de Christelijke Gereformeerde Kerken zijn de predikanten H. (Hilbrand) van Eeken en W. (Wim) de Bruin uitgezonden. De (Oud) Gereformeerde Gemeenten (in Nederland) kennen geen legerpredikanten.

Hemelpiloten

De belangstelling van ds. Nederveen werd gewekt door een advertentie van Defensie. „Die bleef bij me haken. Ook het Woord wees me die kant op. Na afronding van de studie heb ik gesolliciteerd en is de deur geopend. Dat ervoer ik als een bevestiging van de roeping.

Ik ga zo veel mogelijk met de jongens en meiden mee en bezoek ze op de plek waar ze werken. Daarmee verlaag je de drempel naar het kantoortje van de “hemelpiloten”, zoals de geestelijk verzorgers bij ons nogal eens worden genoemd.”

In zijn vormingslessen aan jonge militairen van de Koninklijke Luchtmacht, die in Woensdrecht hun algemene militaire opleiding krijgen, benadrukt hij dat de geestelijk verzorgers buiten de hiërarchie vallen. „Tegen ons kunnen ze veilig alles zeggen.”

De instroom van nieuwe militairen is in jaren niet zo groot geweest. „Op Woensdrecht waren dat er meestal zo’n 250. Dit jaar gaan ze hier bijna 900 nieuwkomers opleiden. Vanwege de toegenomen oorlogsdreiging wordt er keihard geworven.”

Veteranen

De Hersteld Hervormde Kerk stelde niet alleen twee predikanten beschikbaar voor Defensie, maar kent ook een Werkgroep Militairen. „Opgericht om tot een hand en een voet te zijn voor de individuele veteraan, militair en/of zijn achterban.”

De werkgroep weet zich in het bijzonder betrokken op veteranen die door hun uitzending emotioneel of geestelijk een trauma hebben opgelopen.

Voorzitter is ds. J. (Jan) den Boer, die zelf jarenlang krijgsmachtspredikant was. „Elk jaar hebben we in Ermelo een dag voor militairen, verwanten en belangstellenden. Op een zaterdag in juni, met een spreker. Meestal zijn we met een man of dertig. Het meest wezenlijke is de ontmoeting. Zo nodig zoeken we mensen thuis op voor het bieden van pastorale zorg. Dat gebeurt één tot twee keer per jaar.”

De emeritus predikant uit Grafhorst weet niet exact hoeveel leden van zijn kerkverband als militair werkzaam zijn. „Door de wet op de privacy is het tegenwoordig lastig om dit soort gegevens te verzamelen, maar als ik ergens voorga, informeer ik er altijd naar. Mijn inschatting is dat het er 100 tot 150 zijn. Vanuit de hele gereformeerde gezindte gaat het om vele honderden.”

Gebedskring

Ds. Den Boer acht het wenselijk dat elk kerkverband een deputaatschap, commissie of werkgroep voor militairen heeft of instelt. „Deze jongens zijn bereid hun leven te riskeren voor vrede en veiligheid in de wereld. Dat vraagt om een officieel kerkelijk vangnet, los van de pastorale zorg vanuit de thuisgemeente. Er zijn nogal wat ambtsdragers die niets met het leger hebben.”

Ds. Nederveen vindt het niet nodig dat elk reformatorisch kerkverband zijn eigen orgaan voor militairen heeft. Hij ziet meer in een interkerkelijk platform. „Christelijke militairen, ook die uit de gereformeerde gezindte, denken niet strak kerkelijk. In het veld ben je al dolblij als je mensen ontmoet die net als jij bidden voor hun eten en de zondag als een bijzondere dag zien. Elke eerste donderdag van de maand is er op Woensdrecht een gebedskring. Die trekt gemiddeld zo’n acht mensen, van rooms-katholiek tot oud gereformeerd.”

Voor Luc de Nies is het een herkenbare situatie. De groep mariniers die in 2024 werd uitgezonden naar Bosnië telde „een handjevol medechristenen”. „Er ging een pater mee, maar de samenkomsten die hij hield sloten niet echt aan. Een aantal keren hebben we zelf een dienst georganiseerd. We lazen samen een stukje uit de Bijbel, spraken erover door aan de hand van vragen die we hadden opgesteld en zochten op Spotify wat nummers om te zingen. We hebben ook een keer een stuk uit een boek gelezen.”

Uitzending

In de optiek van ds. Nederveen is het pastoraat voor christelijke militairen primair een taak van hun eigen ambtsdragers, maar dat neemt de betekenis van krijgsmachtspredikanten niet weg. Die kennen de Defensiewereld van binnenuit.

„Dat maakt het voor militairen makkelijker om met hen specifieke vragen te bespreken die het werk als militair met zich meebrengen. Bovendien gaan krijgsmachtspredikanten mee op uitzending om de militairen in oorlogsgebied pastoraal bij te staan. Je zou kunnen zeggen dat wij het stuk invullen waarin de thuisgemeente niet kan voorzien.”

Belangrijk is dat de gemeente ook oog heeft voor het thuisfront van uitgezonden militairen. „Recent sprak ik een moeder van een jong gezin. Bij het vertrek van haar man is voorbede gedaan, na zijn thuiskomst dankzegging. Daar bleef het bij. Zo moet het dus niet.

Nu ik bij Defensie werk, besef ik meer wat zo’n uitzending betekent. De impact, ook voor de thuisblijvers, heb ik altijd zwaar onderschat.”

Op zeker moment komt voor hemzelf een uitzending. „Kijkend naar mijn vrouw en kinderen zie ik ertegenop. Als dominee zou ik morgen willen vertrekken. Wanneer de situatie op scherp komt te staan, krijgt je werk als krijgsmachtspredikant maximale betekenis.”

Betrokkenheid

Door de toegenomen oorlogsdreiging ziet hoofdkrijgsmachtspredikant G. (Gert) van der Ende een groeiende aandacht voor vragen rond oorlog en vrede. De Protestantse Kerk in Nederland wijdde er in 2024 de zogeheten Protestantse Lezing aan, met ds. Van der Ende als een van de sprekers.

Op 14 maart wordt in het militaire conferentiecentrum Beukbergen te Huis ter Heide een studiedag gehouden voor predikanten, kerkelijk werkers en docenten rond het thema ”Oorlog en vrede: ver weg of dichtbij”. Initiatiefnemers zijn de Dienst Protestantse Geestelijke Verzorging van het ministerie van Defensie, de Protestantse Kerk en de Protestantse Theologische Universiteit.

„De militaire leiding laat weten dat we ons moeten voorbereiden op een grootschalig conflict. In het jargon van Defensie hoofdtaak 1: het verdedigen van de eigen landsgrenzen en die van de bondgenoten. Dat doet iets met onze militairen. De kerken zouden daar meer aandacht voor mogen hebben.”