Van wie was de leespreek? Over Ferré en Brinkman, J.H. Gosden en twee andere onbekende namen
„De gelezen preek was van …” Een naam van een onbekende predikant volgt. Dat zal vaak het geval zijn in reformatorische kerken: de 118.000 gelezen preken die het RD analyseerde zijn van 650 auteurs. Vijf minder bekende namen voor het voetlicht.
Helperus Ritzema van Lier
Op plek 14 van de meestgelezen Hollandse oudvaders in het RD-onderzoek staat de predikant Helperus Ritzema van Lier. Dat hij nog in de categorie ”voor 1800” valt, komt doordat hij jong stierf, aan tbc: de in 1764 geboren predikant werd slechts 28 jaar.
Van Lier raakte als student beïnvloed door verlichte literatuur. Mede door het overlijden van zijn verloofde kwam hij tot bekering, zoals hij later beschreef in een briefwisseling met John Newton. In 1786 werd hij predikant in Kaapstad (Zuid-Afrika). Behalve enkele tientallen preken schreef hij ook een boek over luchtvaart.
Ds. J.H. Gosden
Verschillende lezers merkten in de RD-enquête op: in leesdiensten zijn kerkmuren lager. Dat blijkt uit het lezen van oude(re) schrijvers, onder wie baptisten als C.H. Spurgeon. Ook de christelijke gereformeerde predikant ds. F. Bakker (1919-1965) verkreeg burgerrecht in de (Oud) Gereformeerde Gemeenten (in Nederland).
In die rij past ook ds. J.H. Gosden (1882-1964), van wie tientallen keren een preek klonk. Kerkrechtelijk heeft deze Engelse Strict Baptistpredikant, die veertig jaar in Maidstone diende, alles tegen: predikant in een ander kerkverband in een ander land en in de leer afwijkend van reformatorische kerken op onder meer de doop. In de prekenserie ”Overjarig koren” verschenen echter tien preken van hem. Het illustreert hoe dergelijke series een belangrijke rol spelen in de leespreekcultuur.
Ferré en Brinkman
”Ferré en Brinkman”: in de kring van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland zijn deze namen niet onbekend. De verklaring van de Heidelbergse Catechismus van Hermannus Ferré (1725-1775) en Cornelis Brinkman (1730-1799) klinkt daar regelmatig in leesdiensten. Van Ferré zijn verder geen preken bekend, van Brinkman wel.
Ferré diende van 1756 tot zijn overlijden als predikant in de Zeeuwse plaats Dreischor. Tot zijn nalatenschap behoorden 54 preken over de Heidelbergse Catechismus. Zijn vriend ds. Brinkman uit Dirksland gaf die uit, voorzien van onder meer suggesties voor te zingen psalmen.
Henry Grattan Guinness
Sommige leespreken zijn van opwekkingspredikers als George Whitefield (1714-1770). Een minder bekende naam is Henry Grattan Guinness (1835-1910). Hij speelde een belangrijke rol in de zogeheten ”Ulster Revival”, een grote geestelijke opwekking in Noord-Ierland in 1859.
Al snel na zijn studie trok Guinness grote groepen luisteraars. Hij reisde over de hele wereld en stichtte een opleidingsinstituut in Londen, waar honderden zendelingen hun opleiding kregen. Stichting De Tabernakel gaf tien van Guinness’ preken uit, die overigens niet vaak zijn gelezen.
