Honger teistert Sudan: „Mensen schraapten restjes rijst van mijn bord”
Overleven op bladeren en voedsel dat normaal in de trog van koeien belandt. In Sudan ontvouwt zich door de burgeroorlog een humanitaire ramp „van verbijsterende omvang”.
Edwin Visser, directeur programma’s van hulporganisatie ZOA, zag afgelopen december tijdens een bezoek aan het oosten van het Afrikaanse land met eigen ogen hoe de honger om zich heen grijpt. „Enkele keren at ik een maaltijd langs de kant van de weg. Terwijl ik nog niet eens klaar was, schraapten hongerige mensen de restjes rijst en afgekloven kippenbotjes van mijn bord. Het was hartverscheurend. Ik zag de honger in de ogen van de kinderen staan.”
Oorzaak is de aanhoudende burgeroorlog tussen de Sudanese strijdkrachten (SAF) en de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF). Het conflict woedt sinds april 2023, vooral rond de hoofdstad Khartoem en in de westelijke regio Darfur. Tienduizenden mensen hebben het geweld niet overleefd. Volgens de Verenigde Staten maakt de RSF zich schuldig aan genocide. De Amerikaanse buitenlandminister Antony Blinken sprak dinsdag van „systematische” moorden en geweld op basis van etniciteit.
Medicijnen
De aantallen vluchtelingen zijn onthutsend: bijna 12 miljoen Sudanezen zijn volgens de Verenigde Naties (VN) ontheemd, van wie velen zich ophouden in overvolle kampen zoals Zamzam in Noord-Darfur. Dat kamp huisvest honderdduizenden vluchtelingen en kent ernstige voedseltekorten. Ziektes zoals cholera doen de ronde. Daarnaast hebben miljoenen mensen de grens over moeten steken naar buurlanden. „In Sudan is op dit moment de grootste humanitaire crisis ter wereld”, benadrukt Visser.
„Als er in gebieden gevochten wordt, is het simpelweg te gevaarlijk om daar te werken” - Edwin Visser, directeur hulporganisatie ZOA
Tijdens zijn bezoek sprak de ZOA-directeur met mensen die alles achterlieten om aan het geweld te ontsnappen. Hij herinnert zich een dorpsoudste die met zijn gemeenschap twaalf dagen onderweg was. „Ze moesten alles achterlaten, zelfs medicijnen, omdat het te gevaarlijk was. Onderweg overleden vier mensen, vooral ouderen die dringend medische hulp nodig hadden. Ze werden ergens langs de route begraven.”
Volgens de VN hebben ruim 30 miljoen mensen –ongeveer 60 procent van de bevolking– humanitaire hulp nodig. Door de langdurige strijd ontvouwt zich een ramp „van verbijsterende omvang”, aldus Edem Wosornu van de VN-organisatie OCHA maandag tegen de VN-veiligheidsraad.
Hongersnood
Zeker 24,6 miljoen mensen lijden aan acute voedselonzekerheid, zo blijkt uit de internationale IPC-index. In onder meer het vluchtelingenkamp Zamzam is hongersnood vastgesteld. De verwachting is dat de situatie alleen maar erger wordt. Tegen mei 2025 zullen nog eens vijf regio’s officieel met hongersnood te maken krijgen, terwijl zeventien andere regio’s groot risico lopen.
De situatie is extra zorgelijk omdat de droge tijd is aangebroken, aldus Visser. Tot juni kunnen er geen gewassen worden verbouwd. „Dit maakt de komende maanden cruciaal. Bovendien is de droge periode vaak een tijd waarin conflicten verder escaleren.”
Ondanks de schrijnende situatie blijft de officiële Sudanese regering het bestaan van hongersnood ontkennen. Generaal al-Burhan, leider van de SAF, noemde berichten over hongersnood in Darfur tijdens zijn televisietoespraak op 1 januari „pure verzinsels.” Hij beschuldigde de IPC ervan „de soevereiniteit van Sudan te ondermijnen” en schortte de samenwerking op.
Redden
De hulpverlening van ZOA richt zich allereerst op voedselhulp en drinkwater, essentieel om te overleven. Visser: „We helpen door waterbronnen te boren en schoon water beschikbaar te maken. Ook delen we hygiënepakketten uit. Een ander belangrijk onderdeel van onze hulp is het werken aan voedselzekerheid. In stabielere gebieden helpen we mensen toegang te krijgen tot akkers, zodat ze zelf groenten kunnen verbouwen.”
Hulporganisaties staan echter voor enorme uitdagingen. De voortdurende gevechten maken veel conflictgebieden onbereikbaar. „Als er gevochten wordt of bombardementen plaatsvinden, is het simpelweg te gevaarlijk om daar te werken”, zegt Visser. ZOA moest zijn kantoor in de hoofdstad Khartoem al opgeven en heeft nu een basis in Gedaref, in het relatief veilige oosten van het land.
Cruciale regio’s, zoals Darfur, blijven grotendeels afgesloten voor humanitaire hulp. Terwijl juist daar de noden het hoogst zijn. Slechts 10 procent van de mensen in de zwaarst getroffen gebieden heeft de afgelopen maanden voedselhulp ontvangen, aldus de IPC. Visser roept op tot meer internationale steun. „De schaal van deze ramp is zó groot dat er veel meer hulp nodig is om levens te redden.”
