Voor het twaalfde achtereenvolgende jaar nam het aantal ontheemden toe, schrijft de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR in haar rapport, dat jaarlijks in de aanloop naar Wereldvluchtelingendag (20 juni) verschijnt.

In mei steeg het aantal vluchtelingen tot 120 miljoen. Die ontheemden zouden bij elkaar qua bevolkingsomvang het twaalfde grootste land ter wereld vormen, ruwweg vergelijkbaar met het aantal inwoners van Japan, Mexico of Ethiopië. Ruim de helft van hen –68,3 miljoen– is in eigen land op de vlucht. Hun aantal is de afgelopen vijf jaar met de helft toegenomen.

Een belangrijke oorzaak van de wereldwijde stijging is het conflict in Sudan, waar het regeringsleger sinds april vorig jaar een bloedige burgeroorlog uitvecht met de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF). De strijd heeft ruim 10 miljoen inwoners op de vlucht gejaagd, van wie meer dan 7 miljoen in eigen land een veilig heenkomen heeft gezocht.

’Vergeten’ conflicten

Ook andere ‘vergeten’ conflicten zorgen voor miljoenen ontheemden. In de Democratische Republiek Congo is al jaren een oorlog aan de gang, die slechts af en toe de internationale media haalt. Hetzelfde geldt voor Myanmar, waar bij gevechten tussen regeringsleger en rebellen vrijwel dagelijks slachtoffers vallen.

In Syrië doet zich nog altijd de grootste vluchtelingencrisis ter wereld voor. Sinds de burgeroorlog in 2011 begon, zijn bijna 14 miljoen inwoners van huis en haard verdreven. Het grootste deel is in eigen land op de vlucht, maar miljoenen vonden ook hun weg naar het buitenland.

Ook meer recente conflicten zorgen momenteel voor vluchtelingenstromen, zoals de oorlogen in Oekraïne en Gaza. In de Gazastrook verblijft naar schatting driekwart van de bevolking niet meer in hun eigen huis.

Overigens worden de vluchtelingenstromen lang niet altijd door gewapende conflicten veroorzaakt, aldus het UNHCR-rapport. Ook schendingen van mensenrechten en klimaatverandering spelen in toenemende mate een rol bij de groei van het aantal ontheemden.

„En achter al deze oplopende cijfers liggen ontelbare menselijke tragedies”, benadrukt Filippo Grandi, de VN Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, in een toelichting op het rapport. „Het is hoog tijd dat de strijdende partijen de basiswetten van het oorlogs- en internationaal recht respecteren. Feit is dat zonder betere samenwerking en gezamenlijke pogingen om conflicten, mensenrechtenschendingen en de klimaatcrisis aan te pakken, het aantal ontheemden zal blijven stijgen. Dat zal leiden tot nieuwe ellende en kostbare humanitaire operaties.”

„Er zijn kleine lichtpuntjes van hoop; de oplossingen zijn er” - Filippo Grandi, Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen

Teruggekeerd

Overigens is het niet alleen kommer en kwel. Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie zijn vorig jaar zo’n 5 miljoen interne vluchtelingen naar hun woonplaats teruggekeerd. Ook vanuit het buitenland kwamen 1 miljoen mensen terug naar hun vaderland.

Die terugkeer brengt echter weer heel nieuwe uitdagingen met zich mee. Lang niet altijd kunnen vluchtelingen naar hun oorspronkelijke woning terug. Dat vraagt om solidariteit en een helpende hand van de lokale bevolking, zegt Grandi. „Er zijn kleine lichtpuntjes van hoop. De oplossingen zijn er: we zien een land als Kenia het voortouw nemen in het opnemen van vluchtelingen. Maar dat vraagt om grote betrokkenheid.”