Het tijdstip van het ontslag wijst op een vooraf geplande, weloverwogen zet. Op het moment dat de hele wereld zich richt op de Amerikaanse presidentsverkiezingen en de regering-Biden nagelbijtend op de uitslag wacht, voert de Israëlische premier Benjamin Netanyahu een stoelendans in zijn kabinet uit.

Netanyahu ontslaat defensieminister Yoav Gallant, ingaande 48 uur na de aankondiging. Minister van Buitenlandse Zaken Israel Katz neemt zijn plaats in, terwijl minister Gideon Sa’ar, zonder portefeuille, aantreedt op Buitenlandse Zaken. Het kabinet en de Knesset moeten de benoemingen nog bekrachtigen.

„De veiligheid van de staat Israël was de missie van mijn leven en zal dat altijd blijven” - Yoav Gallant, defensieminister Israël

Netanyahu motiveert het ontslag van Gallant (beide van de partij Likoed) door te wijzen op een „vertrouwenscrisis”, terwijl „aanzienlijke hiaten” zijn ontdekt in de aanpak van de oorlog. Gallant zou zich volgens de premier verzetten tegen een agressieve koers richting Hamas. De defensieminister reageert dat er door de ontwikkelingen een „morele duisternis” over Israël neerdaalt. „De veiligheid van de staat Israël was de missie van mijn leven en zal dat altijd blijven”, postte Gallant  dinsdag op X.

Slim of sluw

De Israëlische premier toont zich opnieuw een doorgewinterd politicus door zo’n ingrijpend besluit op zo’n tijdstip te nemen. De Amerikaanse president Biden is door verkiezingskoorts nauwelijks in staat actie te ondernemen tegen Netanyahu. Biden, eerder groot tegenstander van het ontslag, ziet Gallant juist als stabiele pijler in de Israëlisch-Amerikaanse betrekkingen. Gallant, een voormalig generaal, belde het afgelopen jaar bijvoorbeeld bijna honderd keer met zijn Amerikaanse collega Austin.

Of Netanyahu’s stap daarmee een slimme of een sluwe zet is, hangt af van degene die daar een oordeel over velt. De rechtse coalitiepartijen juichen de stap toe; defensiebronnen en de oppositie spreken van een „roekeloze zet” aan de vooravond van een Iraanse aanval.

Netanyahu ziet zijn kans schoon om zich alsnog te ontdoen van Gallant. Het is een publiek geheim dat de twee zwaargewichten in de Israëlische politiek niet door één deur konden. Ze verschillen fundamenteel over militaire tactieken in de oorlog, het sluiten van compromissen in een gijzelaarsdeal, het rekruteren van ultraorthodoxen en de houding tegenover bondgenoot Amerika. Gallant bekritiseerde onlangs Netanyahu’s doel van een „absolute overwinning”, waarbij hij het risico zou lopen een gijzelaarsdeal te frustreren.

Het is niet voor het eerst dat Netanyahu probeert Gallant af te serveren. In maart 2023, tijdens de hoogoplopende maatschappelijke discussies over de omstreden hervorming van de rechterlijke macht, zegde Netanyahu de defensieminister ook al de wacht aan. Na massale protesten zag de premier zich genoodzaakt het ontslag in te trekken.

Grote onrust

Met het ontslaan van Gallant laadt Netanyahu opnieuw de verdenking op zich zijn persoonlijk belang en het belang van de voortzetting van zijn regering te plaatsen boven het landsbelang. Het ontslag van de gematigde Gallant komt de hardliners in de coalitie uitstekend uit. Netanyahu ervan betichten geen oog te hebben voor het landsbelang doet echter geen recht aan de werkelijkheid.

Feit is wel dat het ontslag tot grote onrust en ernstige verdeeldheid in de Israëlische samenleving leidt, die doorwerkt tot aan het front. Niet voor niets trokken dinsdagavond duizenden mensen de straat op om te protesteren. Gallant is gezien bij het grote publiek en is populairder dan Netanyahu.

Gevolgen

Kabinetswisselingen en grootschalige maatschappelijke verdeeldheid, op het moment dat een land al meer dan een jaar op vele fronten in oorlog is, doen afbreuk aan een krachtige indruk van Israël. De aanhoudende onrust door juridische hervormingen in de samenleving vóór 7 oktober nodigde Teheran en Hamas juist uit toe te slaan.

De vraag is wat de gevolgen voor de Israëlische politiek zijn. Met het verdwijnen van het meest gematigde geluid in het kabinet winnen minder gematigde stemmen als vanzelfsprekend aan kracht. Het ontslag maakt de weg vrij voor een hardere lijn. De kansen op veel concessies voor een gijzelaarsdeal en grote compromissen bij een staakt-het-vuren in Gaza en Libanon slinken, terwijl Iran rekening moet houden met zwaardere vergeldingsacties.