De naam van het project is een woordgrapje. AI-witness kun je namelijk uitspreken als eye witness, Engels voor ooggetuige. Tegelijkertijd is AI de afkorting van artificial intelligence, oftewel kunstmatige intelligentie. Dat wil zeggen dat een apparaat menselijke vaardigheden aangeleerd heeft gekregen, zoals het voeren van een eenvoudig gesprek. Een voorbeeld daarvan is de chatbot van een klantenservice, die zonder tussenkomst van een mens vragen kan beantwoorden.

Eenzelfde soort techniek zou ook nuttig kunnen zijn voor politieagenten, boa’s of handhavers, die verklaringen van getuigen opnemen. Consultancybedrijf Capgemini neemt met AI-ontwikkelaar Scotty en de rechtenfaculteit van de Rijksuniversiteit Groningen het initiatief om zo’n computerprogramma te ontwikkelen.

De presentatie van het gezamenlijke plan, vorige week in Utrecht, begon met een animatiefilmpje ter illustratie van hoe het in de praktijk zou kunnen werken: een passant is er op straat getuige van dat een voetganger wordt aangereden door een auto, die daarna doorrijdt. Als de gealarmeerde politie ter plaatse is, laten de agenten de getuige met zijn smartphone een QR-code scannen die hem in contact brengt met een chatbot.

Die chatbot stelt allerlei feitelijke vragen over wat er gebeurd is: uit welke richting kwam de auto, welke kleur had die, wat was het kenteken? De agenten kunnen zich bekommeren om het slachtoffer, terwijl op datzelfde moment de nog ‘verse’ getuigenverklaring wordt vastgelegd. AI-witness transcribeert meteen de mondelinge getuigenis naar een schriftelijke verklaring die in het politiedossier kan worden opgenomen.

Robotverbalisant

Nergens ter wereld wordt deze techniek nog gebruikt en voor zover bekend bestaan er in andere landen nog geen concrete plannen om een ”robotverbalisant” te bouwen. Hoewel de techniek erachter „niet zoveel voorstelt”, aldus directeur Reiner Bruns van AI-bedrijf Scotty, verwacht Capgemini dat het nog enkele jaren zal duren voordat AI-witness werkelijkheid is geworden.

De chatbot zal de politie uitkomst bieden, denkt Frederik Peters, die namens Capgemini betrokken is bij de ontwikkeling. Hij wijst erop dat de politie kampt met tijdgebrek en personeelstekorten, waardoor aangiftes blijven liggen en zaken niet worden afgedaan. Volgens Peters heeft de politie informeel al laten weten geïnteresseerd te zijn in AI-witness. Nu de ontwikkeling daadwerkelijk van start gaat, zal het korps daarbij worden betrokken.

„Een terechte veroordeling dankzij AI-witness, dat is mijn ultieme droom” - Frederik Peters, medewerker Capgemini

Volgens Laura Peters, universitair hoofddocent strafrecht en criminologie in Groningen, zal de technologie vooral ingezet kunnen worden bij de zogeheten veelvoorkomende criminaliteit, zoals diefstal, vernielingen of caféruzies. „Maar er zijn fundamentele kwesties om rekening mee te houden. Welke vragen mag de chatbot wel en niet stellen? Wat gebeurt er precies met de informatie van de getuige? Wat gebeurt er als een getuige vertelt dat hij zelf bij het incident betrokken was? Dan wordt hij een verdachte, en voor een verdachte gelden andere rechten dan voor een getuige.”

Groningse studenten, zegt Peters, zouden als proefpersoon kunnen dienen om AI-witness te testen. Daarnaast ziet zij een rol voor de rechtenfaculteit om de ontwikkelaars van de techniek te wijzen op de ethische en juridische kanten van de inzet van kunstmatige intelligentie in het strafrecht.

En de psychologische kant? De verklaring van iemand die getuige was van een schokkende gebeurtenis kan door emoties gekleurd zijn. Kan AI-witness dat op dezelfde manier waarnemen als een menselijke agent? Slimme software, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek, kan tijdens een politieverhoor veranderingen in gezichtsuitdrukkingen of stemgebruik registreren. „Ik denk dat we een heel eind kunnen komen”, zegt Frederik Peters van Capgemini. „Een terechte veroordeling dankzij AI-witness, dat is mijn ultieme droom.”