Een enorme stoet mensen, vrolijk in het rood-wit uitgedost, staat in de rij voor de hoge deuren van de Pieterskerk. De herdenkingsdienst van 3 oktober is een evenement dat de Leidse burgerij niet graag wil missen.
De Pieterskerk is tot in elk hoekje gevuld. Vooraan Peter Heijkoop, de nieuwe burgemeester van Leiden, bij zijn eerste ”dwie oktobew”, zoals de Leidenaren dat zeggen. Om hem heen burgemeesters uit buurgemeenten, tot Gouda en Haarlem aan toe. Ze genieten van het zicht op Katwijks mannenkoor Jubilate en het Orkest Koninklijke Luchtmacht. Majesteitelijk klinkt een fanfare van Elgar Howarth de kerk in.
Hoe zag het er op dezelfde plek op 3 oktober 1574 uit, toen de stad net bevrijd was van de Spanjaarden? Was er na doorstane angsten nog ruimte voor vreugde? Had ds. Pieter Cornelisz de dienst voorbereid? Of ontbrak hem daarvoor de tijd door alle begrafenissen en de herderlijke zorg voor zijn gemeente?
Wat in elk geval hetzelfde is, is het zingen van Psalm 9 uit de berijming van Petrus Datheen. Toen en nu klonk en klinkt het na het votum: „Heer, ik wil U uit ’s harten grond, prijzen en overal doen kond, Uw wonderen in alle wijken, Die niet en zijn om vergelijken.”
Heldhaftig
In de jaren na 1574 wordt de herdenkingsdienst voortgezet, met een onderbreking in de Franse tijd, van 1795 tot 1813. Zelfs in de Tweede Wereldoorlog wordt het Leidens Ontzet wel gevierd. Heldhaftig preken ds. H.N. Touw in 1941 en ds. W.H. Kelder in 1944. Ze trekken gewaagde lijnen tussen de Spanjaarden en de Duitse bezetter. Josine Heijnen, organisator van de kerkdienst namens de 3 October Vereeniging, weet van een heel voorzichtige viering tijdens coronatijd. „We zaten met zeven mensen, verspreid door de hele kerk.”
„Benthuizen bracht offers om Leiden te bevrijden” - Ds. Arlette Brabander, predikant in Voorburg
De 3 October Vereeniging heeft dit jaar ds. Arlette Brabander-Schuytvlot uitgenodigd. In haar witte toga met rode stola beklimt ze het trapje van de preekstoel. Ds. Brabander studeerde theologie en arabistiek in Leiden. Ze werd predikant, eerst in Benthuizen, nu in Voorburg. „Beide plaatsen hebben geleden onder de onderwaterzetting van de polders om de weg vrij te maken voor de geuzen. Het was een offer dat de omgeving bracht om Leiden te bevrijden.”
De mannen van het Katwijkse mannenkoor Jubilate hebben zich voor de gelegenheid gekleed in wit colbert met rode strik. beeld Dennis Wisse
De dirigent van het Orkest Koninklijke Luchtmacht dirigeert ook Jubilate in verband met ziekte van hun dirigent. beeld Dennis Wisse
Ds. Arlette Brabander-Schuytvlot preekt over de broedertwist tussen Kaïn en Abel. Rechts een replica van een drieluik van Lucas van Leyden. beeld Dennis Wisse
De blazers van Orkest Koninklijke Luchtmacht. Op het programma staan onder andere: Canterbury chorale, Processional fanfare, You raise me up, Harmony, I have a dream en You’ll never walk alone. beeld Dennis WisseBroedertwist
De Schriftlezing is uit Genesis 4, over de offers van Kaïn en Abel. Ds. Brabander beschouwt de „oerverhalen” niet als een vertelling van wat ooit een keer gebeurd is. „Ze zijn een poging om het leven tot in de kern te verklaren.” Het verhaal van de broedertwist gaat volgens de predikante over het verlangen om gezien te worden en het verdriet wanneer je niet gezien wordt.
Ds. Brabander noemt in haar poëtische preek het verlangen naar vrede en genoegdoening. „Er knapt iets in Kaïn wanneer hij merkt dat zijn offer niet aanvaard wordt.” Ze voert Kaïn sprekend in: „Heb ik hiervoor doornen en distels getrotseerd? Is dit de prijs die ik moet betalen om op deze vervloekte akker iets te laten groeien?”
Vrede
Als Kaïn zich vergrijpt aan het leven van zijn broer, doorbreekt God de vicieuze cirkel van geweld, aldus ds. Brabander. Kaïn krijgt Gods bescherming. „Het heeft te maken met hoe God de toekomst wil: „Niemand sticht onheil op Mijn heilige berg, zo spreekt de Heer.”” Die vrede wenst ds. Brabander Leiden en de gehele wereld toe.
Als de golven van de zee, zo rolt de muziek van het Katwijkse mannenkoor na de preek de kerk in. ”You’ll never walk alone”, klinkt het uit de monden van Haasnoten, Kuijten en Guiten. Het raakt een snaar bij het merendeels niet-kerkelijke publiek, mensen zingen enthousiast mee. Na een gezamenlijk ”Onze Vader” en het zingen van het Wilhelmus gaat het in drommen naar buiten. Op naar de zweefmolen, de hutspot, haring, wittebrood en korenwijn.
