In ieder geval mag je als christen ontspannen zijn. Je hoeft sowieso niet overal op te reageren. En soms mogen jonge christenen best wat meer lef hebben om op te staan voor hun diepste overtuiging. Maar dan is het wel belangrijk dat je er zelf ook zeker van bent dat geloof en wetenschap elkaar niet uitsluiten.

In de eerste plaats is het heel belangrijk om te beseffen dat iedereen een bepaald soort geloof heeft, een diepste overtuiging over hoe de werkelijkheid in elkaar zit. Veel mensen zijn zich daar echter niet zo bewust van. Zij zien wel de bril van moslims of christenen en ergeren zich daar misschien aan. Maar de bril waar ze zelf door kijken zien ze niet.

Iedereen heeft een visie op de werkelijkheid –een ”worldview” of wereldbeschouwing– die heel bepalend is voor de manier waarop je in het leven staat en voor de keuzes die je maakt. In een persoonlijk gesprek zou je ernaar kunnen vragen. Dan moet je er natuurlijk wel oprecht in geïnteresseerd zijn. Je mag als christen geen verborgen agenda hebben. Soms krijg je opeens een verrassend gesprek en kun je ook delen wat je zelf gelooft en waarom.

Uitgedacht

Daarnaast is het ook belangrijk om te beseffen dat heel veel van onze kennis op vertrouwen is gebaseerd. Heel veel kennis doe je op uit boeken. Die boeken zijn geschreven door mensen die ergens verstand van hebben. Daar moet je op vertrouwen. Soms blijkt hun visie na verloop van tijd achterhaald te zijn. Heb je er dan verkeerd aan gedaan om erop te vertrouwen? Niet per se, want met de kennis van toen konden zij misschien ook niet beter weten. Menselijke inzichten zijn altijd feilbaar.

Je zou nog verder kunnen gaan. Hoe weet je dat je vanmorgen je tanden gepoetst hebt? Misschien weet je het niet eens zeker… Als je het wel weet, kun je het niet meer bewijzen. Je weet het omdat je vertrouwt op je geheugen. Zelfs in de exacte wetenschappen, zoals bijvoorbeeld natuurkunde, moet je vertrouwen op metingen en op je de zintuigelijke waarneming van die metingen. Kortom, geloof speelt een heel grote rol bij het vergaren van betrouwbare kennis. Zonder geloof geen wetenschap.

Als christenen geloven wij in God als Schepper van alle dingen die bestaan, behalve van de zonde. Die schepping is een openbaring van de wijsheid, de heerlijkheid en de almacht van God. Soms kun je je daar ook over verwonderen. Alles wat God gemaakt heeft, heeft Hij eerst uitgedacht. De hele schepping is het resultaat van Gods gedachten, net zoals het Rijksmuseum de realisering is van de gedachten van architect Pierre Cuypers (1827-1921).

„Wetenschap is het ”na-denken” van Gods gedachten”

Als jij je verdiept in dat gebouw, in de symmetrie, dan ben je de gedachten van Cuypers aan het ”na-denken”. Zo is iedere wetenschapper ten diepste bezig met het na-denken van Gods gedachten die in de schepping neergelegd zijn. Zo heeft de theoloog Herman Bavinck (1854-1921) het ooit prachtig geformuleerd. Alle natuurwetenschappers, alle historici, alle biologen bestuderen het werk van God en zijn dus bezig met het na-denken van Zijn gedachten. Helaas weten de meesten dat niet. Maar wij weten het wel: de wereld is geen schitterend ongeluk, maar het werk van de hemelse Kunstenaar en Bouwmeester.

Mond en handen

Dat betekent natuurlijk niet dat er geen spannende vragen zijn als het gaat om de resultaten van de wetenschap en de uitleg van de Bijbel. Die vragen zijn er, zelfs als je steeds bedenkt dat er een belangrijk verschil is tussen feiten en wetenschappelijke theorieën naar aanleiding van die feiten. Dan is het belangrijk om te beseffen uit welke vooronderstellingen die theorieën opkomen. De bril beïnvloedt wat een wetenschapper ziet en hoe hij de feiten interpreteert. Soms moet je trouwens ook de moed hebben om nog eens goed te kijken naar de uitleg van de Bijbel. Soms geeft de tekst zelf ook aanleiding om het net iets anders te lezen. Dat is bijvoorbeeld gebeurd toen de wetenschap overtuigend aantoonde dat de zon en niet de aarde stilstaat. Zoiets zou ook best kunnen als het om de hoge ouderdom van het heelal gaat. Daar moet je in ieder geval niet van wakker liggen, want geloof en wetenschap sluiten elkaar niet uit. Als je je bril maar niet vergeet!

In ieder geval is er altijd alle reden om het onfeilbare Woord van God te vertrouwen. Als gelovige wetenschapper mag je doordenken hoe het getuigenis van het Woord zich verhoudt tot de geschapen werkelijkheid. Het Woord is Gods mond en de wereld is het werk van Zijn handen. Wij mogen vol ontzag na-denken wat Hij ons heeft voor-gedacht.

De auteur is hoogleraar systematische theologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en de Theologische Universiteit Apeldoorn.