Discussie over kleding is van alle tijden. Dat is op zichzelf niet verwonderlijk. Kleding is namelijk meer dan bescherming. Een andere belangrijke functie van kleding is communicatie. Mensen communiceren met hun kleding emoties, denk aan het dragen van stemmige kleding bij een begrafenis of oranje shirts tijdens nationale sportwedstrijden.

Daarnaast visualiseren allochtonen met hun exotische kledingstijl de identiteit van hun subgroep in een multiculturele samenleving. Zo bewaren zij de emotionele en culturele band met het land van herkomst.

Verder kan iemands kleding een wezenlijk onderdeel vormen van zijn religieuze identiteit, denk aan hindoe’s, orthodoxe joden en moslims. Kortom: kleding is ook emotie, cultuur en religie.

Onzekerheid

De dresscode van de zogenaamde gereformeerde gezindte bezit dezelfde aspecten. Vanaf het ontstaan van deze subcultuur in het naoorlogse Nederland is kleding voor refo’s meer en meer een belangrijk item geworden. Met hun kledingstijl vallen ze in de hedendaagse Nederlandse samenleving op, doordat de doorsnee-Nederlander zich anders kleedt dan de gemiddelde refo.

Dit verschil in kledingstijl schrijft een refo toe aan het verdwijnen van schaamte uit de Nederlandse samenleving. Dit proces is volgens hem in het straatbeeld terug te zien. Binnen christelijk Nederland gebruiken sommige refo’s kleding om zichzelf als ware christen te prolifereren. Een extreem voorbeeld daarvan is de opvatting dat bekeerde vrouwen uitsluitend een rok dragen. Elke reformatorische christen met contacten binnen de wereldwijde kerk weet beter.

Ondertussen worstelen vandaag veel reformatorische christenen met het thema kleding. Achter een zelfbewuste eigentijdse reformatorische kledingstijl schuilt groeiende onzekerheid. Een oorzaak van die onzekerheid is onduidelijkheid over Bijbelse kaders van kleding.

Schaamte

Wanneer God man en vrouw formeert, kleedt Hij hen niet. Adam en Eva verbeelden Gods heerlijkheid, ook met hun lichamen. Wanneer beiden God en elkaar niet meer onder ogen durven te komen, bekleden zij zich met vijgenbladeren. Tegenover God ervaren zij schuld, naar elkaar toe schaamte en tot zichzelf vervreemding.

Deze nieuwe God- en mensonterende manier van kijken is een direct gevolg van zonde. De eerste kleding heeft dus alles te maken met een ingrijpend veranderd Godsbeeld, mensbeeld en zelfbeeld. Het is een direct gevolg van de zonde. Vijgenbladeren onthullen het verwoestende karakter van de zonde. Ze scheppen naar alle kanten toe afstand en houden een mens in zijn eenzaamheid vast.

Gods reactie daarop is tweeledig: ontdekkend en ontfermend. Hij confronteert Zijn mens met de verwoestende gevolgen van de zonde door hem letterlijk uit te kleden. God gebruikt schaamte voor de ander en schuldbesef tegenover Hem om Adam en Eva verantwoordelijk te stellen tegenover Hem.

Belofte

De Heere ontfermt Zich ook. Daarvoor gebruikt Hij twee middelen: Zijn evangeliebelofte en Zijn klederen. Beide gaven –belofte en kleding– zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ze dienen samen een doel: het herstellen van de verhoudingen met de Schepper en tussen schepselen onderling. Hij kleedt mij.

Gods kleding beschermt menselijke schaamte. Zo hoeft schaamte de relatie tussen God en mens, intermenselijke relaties en de verhouding met het eigen zelfbeeld niet te frustreren, of zelfs te blokkeren. Gehuld in Gods kleding is schamen niet per definitie zondig. In deze kleding veroorzaakt en beschermt schaamte eerbied in het naderen tot een heilig God. Het bevordert en begrenst een respectvolle omgang met de integriteit van de naaste. Onschuldige schaamte voedt een gezond zelfbeeld.

Zich schamen voor God kan en mag omwille van Zijn Evangeliebelofte. Zo ook zich schamen in de nabijheid van de naaste wanneer een mens zich hult in Gods kleding. Verhulde schaamte stelt een zondig mens in staat om te gaan met een heilig God en met de kwetsbaarheid van zijn naaste.

Actueel

Kleding raakt dus direct Bijbelse kernthema’s, zoals Godsbeeld, mensbeeld en zelfbeeld. Die laatste twee thema’s domineren het actuele debat over identiteit. Ze zijn tevens belangrijke leercomponenten in het onderwijs.

In het maatschappelijk debat over identiteit ontmoeten meerdere meningen elkaar, bijvoorbeeld aanhangers van de genderideologie en de wokebeweging en andere subgroepen. In deze maatschappijkritische bewegingen is kleding vaak ook een communicatiemiddel van specifieke opvattingen over identiteit.

Westerse sociologen benaderen het thema identiteit steeds vaker in samenhang met religie. Daarvoor maken ze dankbaar gebruik van de onderzoeksresultaten van religiewetenschappers. Deze herwaardering voor religie binnen de zogenoemde menswetenschappen is een direct gevolg van confrontaties tussen het seculiere Westen en niet-westerse religieuze samenlevingen.

Toch is die herwaardering niet louter toe te schrijven aan externe oorzaken. Ook in de moderne muziek, toneel, kunst en literatuur is religie weer helemaal terug. De behoefte aan religieuze zingeving zit dicht onder de huid van de westerse samenleving, alle pogingen van verlichte denkers om die te elimineren ten spijt.

Verlegenheid

De zoektocht naar de identiteit van de mens, openheid voor zowel religie alsook zingevingsvragen bieden christenen vandaag tal van aanknopingspunten voor een goed gesprek. Bijbelse kledingstijl kan dat gesprek uitlokken wanneer iemand onbevangen doorvraagt naar de waarden achter een Bijbelse dresscode.

De kans is echter groot dat zo’n onbevangen vraag verlegenheid met de Bijbelse waarden van deze kledingstijl blootlegt. Die verlegenheid is meestal niet te wijten aan seculiere invloeden op het dagelijks leven van een refo. Een christen wil niet slechts leven naar de sociale normen in eigen kring, maar tot eer van God. Daarom wil hij de Bijbelse betekenis van die normen en waarden weten.

Die verlegenheid is niet op te heffen met oneliners of een uit zijn verband gerukt Bijbelvers. Deze tijd vraagt meer dan ooit om Bijbelse kaders waarbinnen Bijbelse waarden en normen praktisch kunnen worden doorvertaald naar het dagelijks leven. In de Nederlandse samenleving kan die uitdaging onder Gods zegen alleen slagen wanneer kerk, school en gezin zich gezamenlijk blijven bezinnen op het doorvertalen van Bijbelse normen en waarden naar deze tijd.

Tegelijkertijd bieden die kaders een christen genoeg ruimte voor creativiteit en diversiteit om in het dagelijks leven, ook in de kleding, zijn Koning te belijden.

De auteur is christelijk gereformeerd predikant en docent Bijbelse vakken aan het Hersteld Hervormd Seminarium.