Dublin, ergens in de nabije toekomst. Ierland bevindt zich in een –niet nader gedefinieerde– crisissituatie. De Ierse regering heeft daarom de noodsituatie uitgeroepen. Een speciale wet geeft de regering ruime bevoegdheden en plaveit de weg voor de Garda National, een nieuw opgerichte politiemacht, om naar eigen inzicht de orde te handhaven.

Het leidt ertoe dat steeds meer personen worden gearresteerd die in de optiek van de regering een gevaar voor de staat vormen. Verontruste burgers gaan de straat op om tegen steeds verdergaande overheidsmaatregelen te protesteren, maar ze kunnen het tij niet keren. Sterker nog, iedereen die van zich laat horen is zijn of haar leven niet meer zeker.

Larry Stack, voorzitter van een docentenvakbond, laat het er niet bij zitten. Hij is weliswaar gewaarschuwd door twee ”gardaí” die op een avond bij hem op de stoep staan, maar bereidt zich toch voor op een onderwijsprotest. Juist als hij op het punt staat om het bijltje er toch bij neer te gooien, maant zijn vrouw Eilish hem tot actie. Het komt beiden duur te staan: Larry verdwijnt voorgoed en Eilish blijft ontredderd achter met een baby, een tiener, twee pubers en een dementerende vader.

In ”Lied van de profeet” schetst Paul Lynch in pijnlijke episodes een samenleving die afglijdt naar anarchie. Elk moment waarop het tij nog kan worden gekeerd, gaat onbenut voorbij, totdat niets anders rest dan een onvermijdelijke chaos. Op de laatste pagina’s van de bekroonde roman resten alleen wetteloosheid, wanhoop en verwijt.

Spiegel

Paul Lynch (1977) is een gevierd auteur. Sinds hij in 2013 debuteerde met ”Red Sky in Morning” werd hij bijna jaar op jaar genomineerd voor een aantal prestigieuze boekenprijzen in eigen land en daarbuiten. Zijn vijfde roman, ”Prophet Song”, won in 2023 de vermaarde Booker Prize – een literaire onderscheiding voor de beste Engelstalige fictie. Booker Prize-juryvoorzitter Esi Edugyan beschreef ”Prophet Song” als een „hartverscheurende” roman die „de sociale en politieke zorgen van dit moment vastlegt”.

Daarmee is geen woord te veel gezegd. ”Lied van de profeet” –de Nederlandse vertaling die recent bij uitgeverij Prometheus verscheen– mag dan over een fictieve situatie in een ander land gaan, veel elementen eruit laten zich moeiteloos vertalen naar het hier en nu. De nationale crisis, noodwet en avondklok; demonstraties en onderlinge maatschappelijke vervreemding; media die het echte nieuws niet meer brengen, maar alleen nog propaganda publiceren: lezers kunnen ze zich moeiteloos voorstellen – of ze zich nu baseren op eigen ervaringen of op de berichten vanuit andere landen.

Daarmee fungeert de roman ook als spiegel. Het is voor lezers moeilijk om de fictieve wereld uit ”Lied van de profeet” níét op de samenleving anno nu toe te passen – en zich voor te stellen dat we maar een paar stappen zijn verwijderd van vervreemding en ontwrichting.

Beklemmend

Tijdens het lezen dringt zich onwillekeurig de vraag op hoe ver de eigen samenleving van de dystopie in Dublin is verwijderd als een belangrijke politicus journalisten „tuig van de richel noemt” en de binnenlandse veiligheidsdiensten burgers in de gaten houden op basis van hun beroep of relaties.

Het maakt van ”Lied van de profeet” een beklemmend en uiterst actuele roman, die de lezer voortdurend aan het denken zet.

Die reflectie geldt overigens niet alleen ten aanzien van de maatschappij waarin we leven, maar ook ten aanzien van de keuzes die we zelf maken – of het nu gaat om welke partij we kiezen, hoe we ons verhouden tot de medeburgers of wat we zouden doen in Eilish’ plaats.

De roman is en passant ook een aanklacht aan wereldburgers die de crises in een ander land gemakkelijk afdoen als een ver-van-mijn-bedshow. „Op de buitenlandse zenders wordt het een opstand genoemd”, zegt Eilish’ dochter Molly op een gegeven moment, „maar de juiste term voor deze oorlog is amusement, want voor de rest van de wereld zijn we alleen maar televisie.”

Dat maakt ”Lied van de profeet” ook pijnlijk eerlijk voor lezers voor wie het leven zijn gewone gang gaat en voor wie crises alleen bestaan in de krant en op televisie.

Worstelingen

Lynch’ boodschap krijgt onmiskenbaar gewicht door het vertelperspectief dat hij koos. De lezer ervaart de hele crisis als een lange aaneenschakeling van gedachten en observaties door de ogen van Eilish. Die keuze, waarbij Lynch soms bloemrijke zinnen produceert met –in elk geval in de Nederlandse vertaling– helaas veel vloeken, pakt niet altijd goed uit voor de leesbaarheid, maar maakt de dreiging des te realistischer. En al kan de grote crisis niet buiten de deur blijven, ook in eigen huis heeft Eilish brandjes te blussen, rebellerende kinderen op te voeden en te zorgen dat er ook eten op tafel komt – ook als de winkels leeg zijn en ze door winkeliers als een paria wordt behandeld.

„De geschiedenis is een stille kroniek van mensen die niet wisten wanneer ze moesten weggaan” - Zus van Eilish, de hoofdpersoon uit ”Lied van de profeet”

„De geschiedenis is een stille kroniek van mensen die niet wisten wanneer ze moesten weggaan”, zegt Eilish’ zus op een bepaald moment. Wie de worstelingen ziet waarmee Eilish te kampen heeft, haar loyaliteit ten opzichte van haar opgepakte man, kind en vader, en de worsteling om de rest van het gezin bijeen te houden, kan zich de strijd goed voorstellen. Als ze uiteindelijk toch de keuze maakt om te vertrekken, is dat gevoelsmatig te laat. Maar het verhaal is de lezer dan al zo onder de huid gekropen dat niemand haar nog een verwijt kan maken.

Lied van de profeet, Paul Lynch; uitg. Prometheus; 320 blz.; € 23,99