Steeds meer jongeren kiezen hun eigen weg en volgen niet meer als vanzelfsprekend het pad van hun ouders. Niet alleen in Nederland is dat het geval: wereldwijd is er een traditiecrisis gaande, vertelt prof. dr. De Muynck, hoogleraar christelijke pedagogiek aan de Theologische Universiteit Apeldoorn en lector persoonsvorming bij Driestar Educatief. Samen met prof. dr. Roel Kuiper, hoogleraar identiteit en onderwijs aan de Theologische Universiteit Utrecht, organiseert hij eind deze maand in Utrecht een conferentie over de betekenis van tradities voor opvoeding en onderwijs.

Waarom is er sprake van een traditiecrisis?

„De overdracht van het christelijk gedachtegoed stagneert. Dat is onder meer zichtbaar in kerkverlating, een verschijnsel dat ook in behoudende kerken toeneemt. Het maken van eigen keuzes is de tendens.

Daarnaast zie je een afname in de toewijding aan de kerk, aan christelijke organisaties en aan alles wat met godsdienst te maken heeft. Dat mensen naar de kerk gaan, houdt niet per definitie in dat ze actief nadenken over de betekenis van het geloof voor hun persoonlijk leven.

De betrokkenheid op theologie onder jongeren én volwassenen neemt echter niet alleen af. Er is ook een toenemende vraag naar zingeving en een ongedacht oplevende belangstelling voor theologie. De traditiecrisis kunnen we dus niet vereenzelvigen met desinteresse voor godsdienst.”

Hoe belicht de conferentie dit onderwerp?

„Op het congres zoeken we naar de oorzaak van de traditiecrisis. Ook onderzoeken we de waarde van tradities in onze posttraditionele tijd. We voeren het gesprek met mensen die hier in het werkveld mee te maken hebben. Hoe kunnen onderwijzers, opvoeders en jeugdwerkers wat hun dierbaar is overdragen aan de volgende generatie?

Om de deelnemers zelf te laten zien en ervaren wat het betekent om deel uit te maken van een rijke traditie, is er in het programma ook een ”choral evensong” in de Utrechtse Pieterskerk opgenomen. Theoloog en musicus Hanna Rijken houdt daar een lezing over.”

Het woord ”traditie” kan oubollig overkomen. Wil de conferentie daar verandering in brengen?

„Mensen ontlenen veiligheid aan wat vertrouwd is. Tradities bieden dat houvast; zij houden het leven leefbaar. Dat is in het gezin zo, bijvoorbeeld door op vaste momenten te eten, maar ook in de kerk, waar de tradities zichtbaar zijn in de liturgie.

De overdracht van overtuigingen en gewoonten is inherent aan het christelijk geloof. In de Bijbel is er sprake van het verbond: God neemt Zelf het initiatief om met mensen om te gaan. Al vroeg in de Schrift klinkt de opdracht om kinderen in het verbond mee te nemen, door hen te onderwijzen in de geboden van God. Deze traditieoverdracht geeft hoop: onze vaderen stelden hun hoop op God, laten wij dat ook doen.”

„Traditieoverdracht geeft hoop: onze vaderen stelden hun hoop op God, laten wij dat ook doen” - Prof. dr. Bram de Muynck, hoogleraar christelijke pedagogiek

Welke plaats hebben christelijke tradities in het onderwijs?

„Leraren moeten niet onderschatten hoe belangrijk het is wat ze iedere dag voor hun leerlingen doen. Ook in de klas is er een liturgie, onder meer in de manier waarop de dag begonnen wordt. Het gaat bij christelijke tradities echter ook om de houding van de docent: de wijze waarop hij zijn leerlingen in de ogen kijkt en of hij betrouwbaar is in wat hij belooft.

Bij de overdracht van tradities mag een docent ook kritisch zijn, door er niet automatisch van uit te gaan dat alle gewoonten juist zijn.”

Hoe bedoelt u dat?

„Tradities zijn voor volwassenen vaak vanzelfsprekend, terwijl dat voor jongeren lang niet altijd het geval is. Belangrijk is de vraag of we de juiste tradities overdragen. Iets wat jarenlang de gewoonte is, hoeft niet automatisch goed of redelijk te zijn.

Discussies over liedkeuzes en Bijbelvertalingen zijn voor jongeren moeilijk te begrijpen. Voor de oudere generatie gaat het hierin om wezenlijke zaken, terwijl jongeren deze onderwerpen veel makkelijker kunnen relativeren. Een goed gesprek over tradities is daarom essentieel.”