De Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid en de politie hebben aangegeven dat er tijdens de herdenking kans is op spontane protestacties of verstoringen. Dit heeft te maken met het conflict tussen Israël en Hamas in de Gazastrook. In Nederland zijn pro-Palestijnse groeperingen bereid om op allerlei manieren de Palestijnse zaak onder de aandacht te brengen. Een groter podium dan de herdenking op de Dam kunnen ze niet krijgen.

Het is te triest voor woorden dat zo’n beladen moment als de twee minuten stilte op 4 mei wordt gekaapt voor politieke doeleinden. Want al gebeurt er deze zaterdag op de Dam, dankzij de getroffen veiligheidsmaatregelen, helemaal niets, dan toch zal het idee dat er spontaan iets kan gebeuren zich in de hoofden van de mensen nestelen, juist tijdens die twee minuten stilte. Het zal daardoor moeilijk zijn om de aandacht te houden bij waar het om gaat: het herdenken van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Europa en in Zuidoost-Azië, en van de slachtoffers van oorlogssituaties en vredesoperaties nadien, waarbij Nederland betrokken was.

Dat er maar één persoon nodig is om chaos te veroorzaken werd in 2010 pijnlijk duidelijk toen de zogenoemde Damschreeuwer de herdenking verstoorde. Er brak paniek uit en tientallen aanwezigen raakten gewond.  Geen wonder dat dat de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema „een beetje gespannen” is voor de herdenking op de Dam, zoals ze dinsdag liet weten.

Tegelijk dringt zich de vraag op hoe het zo ver heeft kunnen komen. Het recht om te demonstreren hoort bij een democratische rechtsstaat, daar mag niet aan worden getornd.  Maar er is een bedenkelijke ontwikkeling gaande. Steeds vaker zoeken demonstranten bewust de grenzen van het recht op, of overschrijden die. Met als gevolg dat andere grondrechten of de nationale veiligheid in het gedrang komen. Pro-Palestinademonstranten hebben verboden acties in de ontvangsthal van de Tweede Kamer en op stations gehouden. Klimaatactivisten brengen de verkeersveiligheid in gevaar door snelwegen te blokkeren. Boze boeren zorgden voor gevaarlijke toestanden door autobanden, hooibalen en asbest op snelwegen in brand te steken. Dan hebben we het niet meer over demonstraties maar over harde acties waarbij groeperingen in de samenleving het eigen gelijk willen afdwingen, koste wat het kost.

Het is daarom goed dat het kabinet onlangs een onafhankelijk onderzoek liet instellen naar de houdbaarheid van het huidige demonstratierecht. Als activisten wettelijke kaders naar eigen inzicht gaan aanpassen, is niets meer heilig. Ook de Nationale Dodenherdenking op de Dam niet.