Dat bleek woensdag uit een modelberekening van het RIVM. Daarmee dreigt het Nationaal Preventieakkoord, dat de Rijksoverheid in 2018 sloot samen met ruim zeventig maatschappelijke organisaties, een mislukking te worden.

Naar verwachting rookt in 2040 nog 10 procent van de volwassenen en 4 procent van de twaalf- tot zestienjarigen. De ambitie van het preventieakkoord was juist dat alle kinderen dan rookvrij opgroeien en nog maximaal 5 procent van de volwassenen sigaretten opsteekt.

Ook heeft over zestien jaar nog 55 procent van de volwassenen overgewicht, in plaats van het beoogde 38 procent. En het aantal problematische drinkers neemt nauwelijks af: dat zijn er dan 8 procent – 1 procentpunt minder dan nu, maar nog ruim boven de ambitie van 5 procent.

Vrijblijvend

Nicole van Gemert, directeur van voedselwaakhond Foodwatch, is niet verbaasd dat het preventieakkoord weinig vruchten afwerpt. „Dit project is al vanaf het begin gedoemd te mislukken. Er zijn geen harde maatregelen genomen; ze zijn allemaal vrijblijvend en zelfregulerend. Maatregelen die pijn doen, worden gehinderd door de industrie die bij de overleggen aan tafel zit.”

Het poldermodel werkt volgens haar „totaal niet”. Haar advies aan de overheid: trek de stekker uit het preventieakkoord en voer wet- en regelgeving in die de gezondheid moeten bevorderen. „Dat is de enige effectieve aanpak.”

Het Voedingscentrum wijst erop dat drie jaar terug al uit tussentijdse berekeningen bleek dat meer actie nodig was om de ambities waar te maken. „De seinen stonden al op rood en wij als samenleving zijn toch doorgereden”, stelt directeur Petra Verhoef van het Voedingscentrum. Ze noemt de cijfers „ronduit teleurstellend”.

Volgens Verhoef staat de politiek op een splitsing. „Kiezen ze voor de gezondheid van hun burgers of zeggen ze „eigen schuld, dikke bult”. De wetenschap is er zeer helder over: overgewicht is niet de schuld van een individu.”

Ontmoedigen

De overheid heeft te weinig concrete maatregelen ingezet, vindt ook een woordvoerster van de Samenwerkende Gezondheidsfondsen (SGF), een samenwerkingsverband van 22 organisaties. „Maatregelen die tabaksgebruik moeten ontmoedigen, zijn wel effectief, maar het kabinet moet die veel sneller invoeren. De meeste Nederlanders zijn daar ook voorstander van.”

Uit een peiling die de Hartstichting, het Longfonds en KWF Kankerbestrijding woensdag publiceerden, blijkt dat zeven op de tien Nederlanders willen dat sigaretten en vapes per direct alleen nog in speciaalzaken worden verkocht. Het kabinet wil dat pas vanaf 2032.

De SGF pleiten voor het structureel verhogen van de prijs van tabak, met minimaal 10 procent per jaar. Ook willen ze dat gezonde voeding goedkoper wordt, door bijvoorbeeld het afschaffen van de btw op groente en fruit. Daarnaast zien ze graag dat marketing van ongezonde voeding die is gericht op kinderen verboden wordt, evenals alcoholreclame op locaties waar kinderen komen, zoals sport- en speelplekken.

Roken, overgewicht en alcoholgebruik veroorzaken volgens de SGF-woordvoerster per jaar zo’n 35.000 doden in Nederland. „Dat heeft een enorme impact, ook op de al overbelaste zorg. Iedereen heeft er profijt van als we dat aantal weten terug te dringen.”

Verzadigde vetten

Supermarkten zijn „volop bezig” om mensen te helpen gezondere keuzes te maken, zegt levensmiddelenbranche CBL in reactie op het RIVM-onderzoek. De organisatie wijst erop dat producten gezonder worden gemaakt door er minder zout, verzadigde vetten en suiker in te doen.

Daarnaast zetten supermarkten zich in om geen drank te verkopen aan jongeren onder de 18 jaar. Bij onlineverkoop van alcohol gaat het nog wel vaak mis, zo komt uit inspecties van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit naar voren. In 39 procent van de gevallen wordt er niet goed werd gecontroleerd op de leeftijd, meldt het ministerie van Volksgezondheid.