Het partijleiderschap bevalt hem „uitstekend”; het land in gaan vindt hij „prachtig”. Chris Stoffer lijkt zijn draai als nieuwe SGP-voorman aardig te kunnen vinden. Hij spreekt zich uit over netelige thema’s als landbouw, de vrouwenkwestie en de koers van de CU.
Twee dingen vindt Stoffer heel leuk aan de verkiezingscampagne. „Dat je in het land komt en dingen ziet, vind ik prachtig. Het zijn niet allemaal mooie dingen, maar het helpt je om een beeld te krijgen”, zegt hij op de werkkamer die nu nog van Kees van der Staaij is. „Het tweede is dat we een hele trouwe, warme achterban hebben. Dat weten we wel, maar als je dan een avond in een zaal bent, ervaar je het ook. Er is een hele goede sfeer. Natuurlijk zijn er vragen, ook kritische. Maar je merkt dat de sfeer eromheen er een is van: we vertrouwen elkaar. En we staan samen voor politiek met een open Bijbel.”
Wat is het meest onderscheidende punt waarmee de SGP de boer opgaat?
„We staan voor het leven. Dat is een punt waarop we onderscheidend ten opzichte van andere partijen zijn.”
Maar dat wordt niet breed in de samenleving gedeeld, en het ziet er menselijkerwijs gesproken niet naar uit dat op dit punt in de komende regeerperiode veranderingen plaatsvinden. Ontmoedigt u dat?
„Ontmoedigd raak ik niet zo gauw. Ik was pas in een kerkdienst, en de predikant zei in zijn gebed: Chris Stoffer hoeft van niemand te winnen; hij hoeft alleen maar te kijken naar die opperste Leidsman. Dat trof mij wel. Zó doen wij politiek, dacht ik. Ook al denk je: ik heb niks te winnen, of ik kan het niet winnen. God heeft maar een wenkje van Zijn alvermogen nodig, en het verandert. En misschien gebruikt Hij ons daarvoor.
Menselijkerwijs gezien ging het in de afgelopen periode achteruit als het gaat om het ongeboren leven. Maar de andere kant is dat onderzoeken laten zien dat jonge mensen anders over abortus denken. In de medische wereld zijn er mensen die de vraag stellen of de abortusgrens van 24 weken niet moet worden verlaagd. En het derde is dat bij hoofdelijke stemmingen ook Kamerleden van niet-christelijke partijen tegen voorstellen stemden om de mogelijkheden voor abortus te verruimen. Dus ik ben niet zonder hoop.”
Het ziet er goed uit voor het SGP-voorstel om de NAVO-norm van 2 procent voor defensie-uitgaven wettelijk vast te leggen. Welke plannen zijn nog meer haalbaar?
„We hebben recent het voorstel naar buiten gebracht om het gezin in de Grondwet op te nemen. Ik merk dat daar best animo voor is, ook breder dan CDA, CU en BBB, de partijen met wie we het nu hebben ingediend.”
U bent D66 behoorlijk tegemoetgekomen, door de term gezin niet nader te omschrijven. U nam het woord „D66-proof” in de mond. Moet de SGP niet gewoon zeggen: Een gezin is een man en een vrouw en eventuele kinderen?
„Dat zegt de SGP ook. Ik heb nog nooit iets anders gezien dan dat je, als je nieuwe generaties wilt krijgen, een man en een vrouw hebt die samen kinderen krijgen. Ik ken geen andere opties. Dus dat is wat ons betreft de definitie van gezin. D66 heb ik natuurlijk wat gekieteld, maar die hebben zich nog nooit druk gemaakt over het gezin. Die denken aan individuen, aan allerlei samenstellingen van mensen, en dat we aan iedere minderheid die iets voelt of meemaakt een stem moeten geven. Maar aan het gewone gezin wordt niet gedacht. En wat zien we intussen? De grootste instroom in de jeugdzorg komt uit gebroken gezinnen.”
Tegelijkertijd wil de SGP gezinshereniging voor vluchtelingen beperken. Strookt dat wel met jullie houding ten opzichte van Nederlandse gezinnen?
Stoffer ontkent dat dit het SGP-standpunt is. „Dat klopt gewoon niet. Wat wij willen is een beperking van mensen die naar Nederland komen. Maar als je hier mag blijven, moet dat voor het hele kerngezin gelden. Je moet vaders, moeders en kinderen niet op verschillende plekken hebben. Het probleem dat je geregeld ziet, is dat één iemand vooruit wordt gestuurd, het gezin vervolgens wordt herenigd, en dat er dan nog een heleboel aanhang achter blijkt te zitten.”
In de StemWijzer staat wel dat de SGP het eens is met deze stelling. Is dat te kort door de bocht?
„Ik denk het wel. Wij zeggen: het kerngezin komt normaliter gewoon hier naartoe.”
In de SGP wordt verschillend gedacht over landbouwbeleid. Hoe kunt u de flanken bij elkaar houden?
„Ik kom die tweespalt niet tegen als ik het land inga. In de hele partij is er hart voor boeren, tuinders en vissers, merk ik. Hoe je vervolgens naar het perspectief voor die sectoren kijkt, kan verschillend zijn.”
De partij is breder dan de mensen die in de zaaltjes zitten. Jongeren komen daar misschien niet massaal naartoe, maar je ziet wel een bepaalde beweging dat het wat groener en milieubewuster wordt.
„Dan gaat het over meer dan landbouw alleen. Zo’n 25 jaar geleden was een van de speerpunten al zorg voor het milieu. Natuurlijk zijn we telkens in discussie met elkaar: wat doe je wel, wat doe je niet? Maar ik wil wegnemen dat de SGP denkt: Laat het allemaal maar waaien. Nee, we moeten verantwoordelijkheid nemen. Waar wij alleen wars van zijn, is dat je in de wet vastlegt dat je precies een percentage in een bepaald jaar moet halen en ook nog eens moeilijk doet over met welke middelen je dat haalt.”
Wat stikstof betreft, pleit de SGP ervoor dat de overheid samen met boeren kijkt wat men wil bereiken, en hoe je daar komt: „Er kan een heleboel met innovatie. En misschien dat er dan ook aanpassingen nodig zijn in hoeveel dieren er worden gehouden.”
Pieter Omtzigt van NSC zegt onomwonden dat de veestapel kleiner zal moeten worden. Zegt u dat die partij na?
„Nee.”
De huidige omvang kan gewoon worden gehandhaafd?
„Het is niet per se zo dat je daarop blijft uitkomen, maar je moet met elkaar kijken: wat wil je bereiken? Het grootste kwaad hierin is geschied door D66’er Tjeerd de Groot die riep: halveer de veestapel. Toen kwamen alle boeren naar Den Haag en was het goede gesprek weg. En het kabinet dat daarna kwam, met de huidige ministers, heeft daar bepaald geen goed aan gedaan. Ik denk dat ze bar weinig gevoel hebben voor wat er echt leeft op het platteland.” Als een „fatsoenlijk verdienmodel” mogelijk is met minder dieren, valt er volgens Stoffer best met boeren te praten.
Diversiteit in de SGP is er ook wat het vrouwenstandpunt betreft. U heeft gezegd dat u geen moeite heeft met de participatie van vrouwen in de politiek. Bent u niet bang dat u mensen die daar anders over denken, verliest?
„Wat ik altijd zeg, is dat we een beginselprogramma hebben, en dat is door de partij vastgesteld. Daarin staat dat het regeerambt de vrouw niet toekomt. Natuurlijk zie je dat de ene zijde van de partij wat anders zegt en denkt dan de andere. Die discussie mag worden gevoerd in de partij, maar ik laat die graag bij het hoofdbestuur liggen.”
Vindt u niet dat er een zekere tweespalt is? In het beginselprogramma staat er dat het regeerambt de vrouw niet toekomt, maar aan de andere kant wordt de mogelijkheid wel geopend om vrouwelijke kandidaten op lijsten te zetten.
„Kiesverenigingen hebben nu de vrijheid om het plaatselijk te doen op de manier waarop zij denken het te moeten doen. Het hoofdbestuur kiest natuurlijk de lijn van het beginselprogramma. Dat is ook de lijn voor de landelijke kandidatenlijst. Ik moet eerlijk zeggen: Ook als ik nu de zalen inga, merk ik veel enthousiasme over de lijst die we nu hebben.”
De discussie leeft niet zo, zegt u?
„Op alle avonden die ik heb meegemaakt, heb ik er, op één uitzondering na, nog geen vraag over gekregen.”
Liberale en linkse partijen pleiten in hun verkiezingsprogramma allemaal voor beperking van de vrijheid van onderwijs. Zij vinden dat scholen geen toelatingsbeleid meer mogen voeren. Sommige partijen stellen zelfs dat een school bij het aannemen van leraren niet meer naar hun levensbeschouwing mag kijken.
„Dat is van de zotte.”
Is dat tij te keren?
„Links wordt wat kleiner in dit land, dus wellicht zijn mensen dat gedram een beetje zat. Nieuwe partijen zijn hier veel minder activistisch op.”
NSC zegt dat hij artikel 23 uit de Grondwet wil handhaven. Maar als het om de emancipatie van lhbti’ers gaat, moet dat wat deze partij betreft breed in de samenleving worden geaccepteerd, ook op scholen.
„Ja, die hebben nog wat bij te leren, denk ik. Ze komen uit het CDA, laten ze goed kijken naar hun wortels. Laten ze nog maar een beetje vaker Abraham Kuyper lezen.”
BBB kwam onlangs met de suggestie om een coalitie te vormen van BBB, VVD, NSC en SGP. Wat vindt u daarvan?
„Wij zien graag een coalitie rechts van het midden. Daar zou dan sprake van zijn. Maar wij zeggen in navolging van ds. Abma: Wij reikhalzen niet naar regeringsdeelname, maar kokhalzen er ook niet van. Stel dat deze vier partijen samen een meerderheid halen, de SGP veel uit haar programma kan waarmaken en regeringsdeelname werkbaar blijft voor de fractie –die straks misschien vier zetels telt– dan zullen wij er niet voor weglopen. We zouden het niet graag zien als er anders een linkse partij aanschuift.”
Hoe is de verhouding met de CU?
„Ik denk dat die prima is. We kunnen elkaar in praktisch opzicht vaak best goed vinden. Maar we zijn natuurlijk wel twee verschillende partijen. Zij hangen wat aan de linkerflank van de Kamer, en wij wat meer aan de rechterkant van het midden.”
Vindt u het jammer dat ze aan de linkerkant hangen?
„Ja, eigenlijk wel.”
Waarom moeten kiezers op de SGP stemmen en niet op de ChristenUnie?
„Kijk naar ons programma, zou ik allereerst zeggen. Als er één partij is die politiek met een open Bijbel bedrijft en dat consistent doet, zijn wij dat. In alle opzichten, of je het nu hebt over huwelijk, gezin, of medische ethiek. Wij doen geen water bij de wijn. Ook is er over die thema’s geen discussie in de achterban. Mensen kunnen ervan op aan dat wij daarin een rechte koers varen. En als je van een kleine overheid houdt, die zich niet overal mee bemoeit en probeert niet al te veel geld uit te geven, dan moet je bij de SGP zijn.”
Daarmee zegt u eigenlijk dat de ChristenUnie op een aantal principiële punten een beetje verwaterd is en dat ze wat linksachtig is en voorstander van een hele grote overheid die alles reguleert.
„Dat vind ik heel boud uitgedrukt. Maar de partij zit sowieso wat meer aan de linkerkant van het spectrum. Ook is er binnen de ChristenUnie veel discussie is over hoe je naar Bijbelse standpunten kijkt. Een van de voorbeelden vind ik de Mars voor het Leven. Daar zie je onze jonge achterban volop staan. Bij sommige ChristenUnie-jongeren denk ik weleens dat ze liever met Extinction Rebellion op de A12 staan te demonstreren voor het klimaat. Dat doet me best wel pijn.”
