Deuren, drempels, duisternis. Aan de toegankelijkheid van stembureaus voor mensen met een beperking mankeert soms nogal wat. Minister De Jonge roept gemeenten op obstakels uit de weg te ruimen.
Bij de Statenverkiezingen op 15 maart dit jaar was 21 procent van de stemlokalen gedeeltelijk tot volledig toegankelijk voor mindervaliden. Dus: 79 procent niet, volgens een steekproef van bureau Ongehinderd. Waarna het laconiek concludeerde: „De norm dat 100 procent van de stemlocaties, conform de Kieswet van 2019, volledig toegankelijk moet zijn, wordt nog niet gehaald.”
Bij lange na niet dus, volgens het onderzoek van Ongehinderd, dat „zich inzet voor een toegankelijker Nederland.” Drempels, opstapjes en zware of smalle deuren zitten kiezers in de weg. Vaak wordt daarvoor wel iets geregeld, zoals een losse drempelhulp of oprijplaat. „De intentie is hier positief, maar in relatief veel gevallen voldoen deze tijdelijke voorzieningen niet aan de toegankelijkheidscriteria en zijn ze zelfs onveilig”, schreven de onderzoekers.
Vorig jaar was 63 procent van de stembureaus niet toegankelijk voor mensen met een beperking. Afgelopen voorjaar dus 79 procent. „Zeker gezien de demografische ontwikkelingen –we worden als samenleving steeds ouder– moeten stemlokalen juist alleen maar beter bereikbaar zijn, in plaats van minder goed”, zeggen woordvoerders van de ouderenbonden ANBO en KBO-PCOB.
Minister De Jonge, net aangetreden bij Binnenlandse Zaken, kondigde in september aan hierover met gemeenten in gesprek te gaan. Woensdag schreef de minister aan de Tweede Kamer dat hij de aandacht van gemeenten heeft gevestigd op praktische maatregelen die de toegankelijkheid direct verbeteren. „Denk daarbij aan het standaard openzetten van zware deuren van stemlokalen en een veilige montage van hellingbanen. Daarnaast vragen toegankelijke verkiezingen om de alertheid van stembureauleden die gedurende de verkiezingsdag in de gaten houden of kiezers hun weg naar en in het stemlokaal –zonder belemmeringen– kunnen vinden.”
Nog voor de jaarwisseling denkt De Jonge een wetsvoorstel bij de Kamer in te dienen dat het mogelijk maakt dat kiezers hulp krijgen in het stemhokje. Dat mag momenteel niet. Het is de bedoeling dat het stembureaulid dat te hulp schiet daarvoor „speciaal getraind” is. De ouderenbonden roepen kiezers op volgende week onvolkomenheden te melden die ze tegenkomen als ze hun stem willen uitbrengen. Knelpunten kunnen dan bij volgende verkiezingen worden aangepakt.
„Volgend jaar wordt een verdrag van de Verenigde Naties van kracht dat overheden verplicht ervoor te zorgen dat stembureaus voor iedereen toegankelijk zijn”, zegt voorzitter An den Dunnen van de Nederlandse Christelijke blinden en slechtzienden Belangenvereniging (NCB). „Overheden moeten zich ervan bewust zijn hoe lastig stemmen voor mensen met een beperking kan zijn. Zelf realiseerde ik me dat ook pas toen ik slechtziend werd.”
Den Dunnen wijt tekortkomingen niet alleen aan de overheid. „Mensen moeten ervoor uitkomen als ze een beperking hebben. Daar rust vaak een taboe op. Blinden kun je herkennen, slechtzienden vaak niet, dus die moeten er aandacht voor vragen.”
Dat deed ze zelf ook, in haar woonplaats Alphen aan den Rijn. „Ik kwam in een stembureau waar het erg donker was. „Lamp kapot”, zeiden ze. Ik vroeg: „Wat gaat u eraan doen?” „Nou, niks, wij huren dit gebouw.” Maar daar ging ik niet mee akkoord. „Ik kom over een uur terug.” Toen ik een uur later kwam, stond de wethouder me op te wachten én er was een grote bouwlamp geplaatst. Dus het helpt als je je mond opendoet.”
Van de ruim 130 leden van haar vereniging hoort de NCB-voorzitter wat er allemaal misgaat. „Een stembureaulid mag op dit moment nog niet mee het stemhokje in, maar het is al makkelijk als hij even de hulpmiddelen aanreikt –zoals een loep– of de hond vast wil houden. Ik heb een rollator vanwege mijn slechtziendheid. Eerder werd er nog weleens moeilijk gedaan als ik de rollator naar binnen duwde, maar dat gebeurt niet meer.”