Namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) overhandigde Van Rooij dinsdagmiddag de petitie „Schaduwzijden van Hoop, Lef en Trots” aan de vaste Kamercommissie voor Asiel en Migratie. Even somber als de titel zijn de inleidende woorden van het manifest: „Het huidige kabinetsbeleid op het gebied van asiel en migratie wordt gekenmerkt door een opeenstapeling van ondoordachte wetgeving, gebrekkige financiering en een gebrek aan regie en afstemming. Dit leidt tot chaos, onnodig hoge kosten en verstrekkende gevolgen voor gemeenten.”

De oproep van de VNG luidt daarom: kabinet, behandel ons als serieuze bestuurspartner en regel passende financiering en duurzame oplossingen voor de opvang en huisvesting van asielzoekers en statushouders.

Is de bestuurlijke chaos het onvermijdelijke gevolg van het aangekondigde asielbeleid, of ligt de oorzaak vooral in de bestuursstijl van de huidige asielminister, Marjolein Faber?

„Problemen op lokaal niveau ontstaan vooral doordat deze regering er niet in slaagt een samenhangend pakket aan maatregelen neer te leggen. Neem nu de spreidingswet. Minister Faber wil die zo snel mogelijk intrekken. Als gemeenten zijn we echter nog wel steeds gehouden aan die wet. Zo moeten we voor 1 juli voldoen aan het verdeelbesluit van de minister. Dit leidt tot verwarring, waardoor bestuurders worden gedwongen om te improviseren, wat vervolgens weer leidt tot polarisering in de samenleving.

Een ander voorbeeld: gemeenten hebben een taakstelling om statushouders te huisvesten. Het rijk hanteert financiële prikkels om gemeenten daarin te stimuleren. Op die manier kan worden  voorkomen dat opvangcentra verstopt raken. Tegelijkertijd wil dit kabinet de Huisvestingswet wijzigen waardoor gemeenten geen voorrang mogen geven aan statushouders bij het toewijzen van sociale huurwoningen.

Het schrappen van die voorrang heeft ook tot gevolg dat de doorstroomlocaties die dit kabinet wil bouwen om de opvangcentra te ontlasten, volstroomlocaties dreigen te worden. Statushouders komen er immers moeilijk weg vanwege het feit dat ze geen voorrang meer hebben op huurwoningen.”

Al die maatregelen dragen wat u betreft niet bij aan een strenger asiel- en migratiebeleid, zoals het kabinet stelt?

„Veel maatregelen die het kabinet wil treffen, lopen vooruit op een sterk dalende asielinstroom. Zo wil de minister vanaf 2028 miljoenen bezuinigen op het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). De minister rechtvaardigt die ombuigingen door te zeggen dat de asielzoekersaantallen op termijn drastisch zullen dalen. Wij bepleiten een andere volgorde, namelijk: wacht met dergelijke maatregelen totdat de asielinstroom significant lager is, en de rust in de asielketen is weergekeerd. Een strenger asielbeleid kan en mag niet betekenen dat gedegen opvang in de knel komt.”

U bent zelf burgemeester in de gemeente Meierijstad. In hoeverre ondervindt uw eigen gemeente de nadelen van het huidige asielbeleid?

„Net als andere gemeenten ontbreekt het ons aan een perspectief voor de langere termijn. Wij realiseren bijvoorbeeld zelf opvangplekken en maken daarvoor afspraken met derden.  Tegelijkertijd vragen we ons wel af of we in juli überhaupt wel gehouden worden aan het verdeelbesluit. Die duidelijkheid is wel nodig, want ook een burgemeester zit met de vraag: hoe krijg ik mijn beleid in de gemeente uitgelegd?”

In het manifest roepen gemeenten de Tweede Kamer op om te wachten met „beleidswijzigingen rondom opvang en huisvesting”. Is dat een oproep aan CDA en SGP, die nodig zijn voor een meerderheid in de Eerste Kamer?

„Als VNG doen we een appel op iedereen. Het is belangrijk dat partijen de urgentie en concrete knelpunten van gemeenten zien, en daar vervolgens ook op acteren. Wij vragen om een samenhangend pakket aan maatregelen en duidelijke coördinatie vanuit het Rijk. Komt dat er niet, dan dreigt er echt chaos, en daar is helemaal niemand bij gebaat, of je nu voor of tegen een strenger asiel- en migratiebeleid bent.”