Zoveel water in korte tijd is een recept voor drama voor lagergelegen gebieden. De watermassa moet namelijk naar beneden. Dat betekent stortvloeden die een spoor van vernieling achterlaten. In Zuidoost-Europa zijn al zeker acht doden te betreuren.

De regenval in Griekenland en omstreken houdt voorlopig nog aan. Komende dagen ontwikkelt zich er mogelijk zelfs een zeldzame medicane, zegt Matthijs van der Linden, meteoroloog bij Weeronline. Zo wordt een orkaan in de Middellandse Zee wel genoemd. Het is een afkorting van het Engelse mediterranean hurricane.

De hevige regenval in Griekenland staat niet op zichzelf. Afgelopen weekend kregen delen van Spanje al hoosbuien te verstouwen. Een paar weken terug waren de Alpenlanden en Tsjechië aan de beurt. En een maand geleden overstroomden delen van Slovenië met diverse doden tot gevolg. Van der Linden herkent de toename van het aantal extreme buien.

In één nacht 750 millimeter regen. Wat is er gaande in Griekenland?

„Ik zou dit verschijnsel niet direct aan klimaatverandering willen toeschrijven. Het is vooral toeval. Er trok een soort buientrein over precies hetzelfde plekje. De regen bleef maar komen.

Wat zich nu voltrok boven delen van Griekenland zag ik nog niet eerder: zoveel neerslag in zo’n korte tijd. Er waren lokaal grote verschillen. Op sommige plekken viel er 120 millimeter. Dat vind ik al veel, maar 750 mm is gigantisch. In Nederland valt er 850 mm in een heel jaar.”

Modellen verwachten meer dan een meter water in een paar dagen tijd. Wat betekent dat concreet?

„Bij 1 millimeter neerslag hebben we het over een laagje van 1 millimeter per vierkante meter. Dat is 1 liter water. Tien millimeter is een centimeter. Duizend millimeter betekent dan een laag van een meter. Dat komt bij veel mensen tot aan hun middel. Zoveel water moet dus allemaal door het dal. Dat moet een verschrikkelijke uitwerking hebben.”

U heeft het over toeval. Hoe zit dat met de achterliggende weerpatronen?

„Het is een normaal fenomeen dat er in het Middellandse Zeegebied in het najaar, als het zeewater op zijn warmst is, lagedrukgebieden ontstaan. De koele lucht uit het westen zorgt dan voor storingen en buien.”

Ook elders op de wereld waren onlangs overstromingen door hevige regenval, zoals in de Verenigde Staten door de orkanen Hilary en Idalia. Is er nog een verband?

„Nee, geen direct verband. De weersystemen trekken daar van oost naar west. Bij ons komen ze juist uit het westen. Heel soms waaien restanten van stormen via de oostkust van de Verenigde Staten de oceaan over naar Europa.”

Welke rol speelt de hoge temperatuur van het oceaanwater in zowel de VS als Europa?

„Daar zie je de invloed van de opwarming van de aarde terugkomen. Warmer zeewater zorgt voor meer verdamping en dus voor meer water in een regenbui. Daarbij kan warmere lucht meer waterdamp bevatten. Dat betekent intensere buien. Heet oceaanwater vormt ook de motor voor orkanen.

Buien ontstaan als koude lucht warme lucht ontmoet. Hoe warmer de lucht, hoe sneller die opstijgt. Daarmee zuigt de bui nog meer vocht uit het warme zeewater op.

Een bui duurt ondertussen voort zo lang het op die plek in de atmosfeer warmer is dan de aangevoerde koude lucht. Dat duurt in de zomer langer omdat de temperatuurverschillen hoger liggen. Condensatiewarmte speelt ook een rol. Extra vocht in de lucht betekent meer condensatie en dus weer meer warmte. Met langdurigere hoosbuien tot gevolg.”