Als iemand een rekening niet betaalt, kan het gebeuren dat het oorspronkelijke schuldbedrag uiteindelijk verveelvoudigt. Een schuld van tientallen euro’s wordt honderden euro’s en uiteindelijk onbetaalbaar. Daar wil CU-Kamerlid Don Ceder een eind aan maken.
Ceder presenteerde dinsdag zijn ideeën over sociaal incasseren. „Als we willen dat mensen met schulden perspectief ervaren, is het belangrijk dat de schuldeiser anders gaat kijken naar het innen van een vordering. Het incassosysteem moet op de schop. Het systeem is kapot, en ongelofelijk duur. Om deze reden hebben wij als fractie dit maatschappelijk verantwoord incassoplan opgesteld”, leidt Ceder zijn nota ”Incasso-industrie: kapot duur?!” in.
De toon is duidelijk. Als het aan het Kamerlid ligt, zouden schuldeisers meer oog moeten hebben voor de mens achter de schuld. Ceder zag vanuit zijn jarenlange ervaring als sociaal advocaat al hoe moeilijk het kan zijn om uit de financiële ellende te komen.
„Denk aan iemand die een tandartsrekening heeft en die vergeet te betalen”, schetst Ceder. „Of ‘m niet kan betalen omdat hij het financieel niet op kan brengen. Als eerste komen de kosten van een incassobureau, minimaal veertig euro, erbovenop. Als de brief niet aankomt, of diegene nog steeds niet kan betalen, kan een incassobureau naar de rechter gaan. Bij een veroordeling komen er ook rechtbankkosten bij. Ik heb geregeld zaken meegemaakt waarin een rekening van 45 euro na het rechtsproces opliep tot honderden euro’s. Daarna gaat een deurwaarder ermee aan de slag. Die legt beslag op een bankrekening, inboedel of salaris. Als iemand al schulden had en een betalingsregeling trof, kan hij die ook niet meer aflossen. Daardoor ontstaat een domino-effect. De schuldenaar raakt alleen maar dieper in de schulden.”
„Wat ik probeer aan te tonen”, vervolgt hij, „is dat de incasso-industrie in zichzelf een giftig verdienmodel is. Partijen verdienen voornamelijk aan al de kosten die bovenop de oorspronkelijke schuld komen. Natuurlijk, incassokosten zijn onvermijdelijk als het niet anders kan. Maar sommigen zoeken ook de grenzen op en gaan er keihard in. Als je ziet wat de impact daarvan is: iemand met schulden wordt door het systeem dieper het financiële moeras ingeduwd.”
In zijn nota haalt Ceder een onderzoek aan van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) naar aanbieders van ”Buy now, pay later”-betaaldiensten (Koop nu, betaal later). AFM becijferde dat 20 tot 40 procent van hun omzet bestaat uit aanmaningskosten. Het instituut waarschuwt daarom voor „een verkeerde prikkel” als aanbieders in deze mate afhankelijk zijn van aanmaningskosten. Hun verdienmodel wordt immers „kwetsbaar op het moment dat meer consumenten op tijd gaan betalen”.
Initiatiefwet
Een van de oplossingen die Ceder dinsdag aankondigde is een initiatiefwet van de ChristenUnie. Daarmee wil de partij vijftien wetten in het sociaal zekerheidsrecht aanpassen met als doel dat ambtenaren bij uitvoeringorganisaties meer mogelijkheden hebben om maatwerk toe te passen. „In schrijnende gevallen, bijvoorbeeld wanneer iemand al problematische schulden heeft, kan de uitkeringsinstantie afzien van de terugvordering”, schrijft de CU’er.
Verder wil de ChristenUnie doorverkoop van schulden aanpakken. Ceders voorstel is dat de oorspronkelijke eigenaar van een vordering een zorgplicht houdt naar zijn schuldenaar. Met andere woorden: als een klant een dure jas koopt bij een kledingwinkel, vervolgens in gebreke blijft, waarop de kledingwinkel een incassobureau inschakelt, dan blijft de kledingwinkel een zorgplicht houden naar de consument.
Wat houdt zo’n zorgplicht in?
Ceder: „De kledingwinkel is ervoor verantwoordelijk met welk incassobureau ze zaken doen. Dat is een keuze. We mogen wat dat betreft best meer vragen van de schuldeiser. De situatie is nu zo dat de kledingwinkel z’n zaakjes netjes op orde kan hebben, maar samenwerkt met een incassobureau dat er wat harder ingaat. Die kan vervolgens de schuld weer doorverkopen, waardoor de oorspronkelijke schuldeiser niet weet wat er met de vordering gebeurt. Terwijl de consument nog steeds denkt dat hij met de kledingwinkel te maken heeft.
Uiteindelijk is de bedoeling dat er een cultuuromslag plaatsvindt. Zodat incassobedrijven zichzelf de vraag gaan stellen: hoe kunnen wij garanderen dat we op een maatschappelijk verantwoorde wijze geld invorderen? Door een zorgplicht zullen bedrijven hogere eisen stellen aan incassobureaus.”
Hoe gaat u dit politiek regelen?
„Twee weken geleden proefde ik in de Kamer van links tot rechts eensgezindheid dat we meer moeten doen dan we nu doen. Er ontstaat bewustwording om dit systeem aan te pakken. Ik denk dat voor de zorgplicht die ik bepleit wetgeving nodig is. Of dat ook deze kabinetsperiode lukt, weet ik niet. Daar ga ik over in gesprek met de minister. Het kost tijd; dit is niet morgen geregeld. Maar ik verwacht wel dat het ministerie hier serieus mee aan de slag gaat.” Verder bepleit Ceder in zijn plan een nieuwe, sociale rol voor deurwaarders. In plaats van enkel gericht te zijn op te invorderen van het openstaande bedrag, zou het wat hem betreft ook verstandig zijn als deurwaarders meedenken over een duurzame oplossing. Dat zou kunnen door de schuldenaar door te verwijzen naar de schuldhulpverlening en door de vordering deels of helemaal kwijt te schelden.
Wat zou een deurwaarder daar voor belang bij kunnen hebben?
„We hebben in Nederland deurwaarders die een eed af moeten leggen. Het zijn niet alleen ondernemers, maar ze dienen ook een maatschappelijk belang. Echter door de manier waarop het nu geregeld is, overheerst de commerciële inslag. Wat mij betreft mag juist het maatschappelijk belang leidend zijn voor een deurwaarder.
Stel dat een deurwaarder iemand aantreft die zijn rekeningen echt niet meer kan betalen. Dan zou hij niet alleen de mogelijkheid moeten hebben om beslag te leggen op de inboedel of de auto te verkopen, maar ook om te verwijzen naar schuldhulpverlening. Hij moet een grotere gereedschapskist krijgen. Dat is ook in belang van de schuldeisers. Iemand die geen geld heeft, levert ook niets op. Terwijl de problemen alleen maar groter worden.”
Hebben deurwaarders daar ook de financiële ruimte voor?
„Mijn voorstel betekent ook dat we naar de bekostigingssystematiek voor deurwaarders moeten kijken. Die is nu zo ingericht dat er perverse financiële prikkels zijn. Per dagvaarding, vonnis of herinnering mag hij kosten rekenen. Als een deurwaarder in plaats hiervan verzekerd wordt van een bepaald inkomen, kan hij veel rustiger kijken naar wat voor alle partijen de beste oplossing is. We moeten nog uitzoeken hoe we dat inkomen zekerder kunnen maken, maar misschien is het niet zo gek als ook de overheid daarin een rol krijgt. Een deurwaarder brengt uiteindelijk uit naam van de koning een dwangbevel uit.”
Het pleidooi voor sociaal, menselijker incasseren is helder. Blijft wat u betreft het principe staan dat een schuldeiser recht heeft op de volledige vordering?
„Daar ben ik het helemaal mee eens. Ik vind ook principieel dat als iemand een schuld maakt, hij die ook moet terugbetalen. Mij gaat het om al die kosten die bovenop de oorspronkelijke vordering komen. Als we die kunnen beteugelen, kunnen we het ook veel meer hebben over hoe de vordering betaald kan worden. Ik zie ook het belang van de ondernemer.”
rd.nl/actueel voor een video
