Het was een prachtig stukje in de tweede aflevering van Verborgen Verleden, het programma waarin bekende Nederlanders op zoek gaan naar hun familiewortels. Carice van Houten, misschien wel de beroemdste actrice van het land, bladerde in de preekschetsen van haar opa, dominee Taco Ben van Houten, bewaard in het archief van de Vrije Universiteit.

Ze las stukjes voor –„Er is heel wat verborgen leed dat niemand kent dan God en wijzelf, leed waarover we niet kunnen spreken met anderen”– en mijmerde daarna een beetje geëmotioneerd verder over de rol van het geloof in mensenlevens: „Ik ben heel atheïstisch opgevoed, het [geloof] heeft me gewoon nooit geboeid omdat ik het niet echt begreep. Het raakte me niet. Maar dit is natuurlijk heldere taal, waar ik ook op aansla. Ik kan me voorstellen dat het veel troost kan geven, dat het heerlijk is als je er wel in gelooft. Het leven is gewoon heel ingewikkeld, en het is heel fijn als je je ergens aan vast kunt houden. Maar ik heb dat niet.”

Wat Van Houten hier aan de orde stelt, is de moeite waard om over na te denken: de behoefte aan zingeving en aan troost die alle mensen met elkaar delen. Ook christenen, want zelfs de meest vrome christenen zijn natuurlijk niet altijd zomaar blij en gelovig – daarvoor is de werkelijkheid van het leven te zeer getekend door zonde, verdriet, raadselachtigheid en gebrokenheid.

Als je daarover nadenkt, ga je je afvragen waarom discussies tussen mensen met verschillende visies en levensovertuigingen in onze samenleving zo vaak vreselijk uit de hand lopen en er alleen maar voor zorgen dat de polarisatie nóg verder toeneemt. Zeker als er verkiezingen ophanden zijn, zoals de afgelopen week, schreeuwt iedereen om het hardst dat alle anderen het helemaal fout doen.

Debatten vol onbegrip

Natuurlijk is dat ook een beetje eigen aan de politiek. Politiek gaat vaak over praktische maatregelen voor de samenleving, en het is logisch dat je daarover soms in een verhit meningsverschil terechtkomt. Dat kan niet anders, als de een de dingen anders ziet of iets anders wil dan de ander, en als er toch hoe dan ook iets moet gebeuren. Vanuit de politiek bezien is het heel logisch dat niemand zich de kaas van het brood wil laten eten, ook christelijke partijen niet.

Maar we zijn nu eenmaal niet allemaal politici, en we hebben ook niet allemaal de roeping om wetten te maken of plannen voor de samenleving te ontwerpen. En daarom denk ik soms dat het jammer is dat veel (online) gesprekken die reformatorische mensen hebben met hun seculiere landgenoten gaan over de discussies die in het nieuws zijn en die onze samenleving op de kaart zet. Over de rechten van kerken, over genderideologie, over abortus en euthanasie, over de vrijheid van onderwijs en van godsdienst – om maar wat onderwerpen te noemen.

Maar al te vaak ontaarden zulke conversaties in heftige debatten vol wederzijds onbegrip. De positie van christenen wordt moeilijker, zeggen we dan. En we richten nog maar een extra actiegroep of denktank of stichting op om aandacht te vragen voor onze positie. Terwijl wat onze steeds harder wordende samenleving nodig heeft iets heel anders is en terwijl júíst het christendom op dat gebied zo ontzettend veel te bieden heeft.

Je ziet hoe mensen tegenwoordig van hun psycholoog moeten leren dat vergeving iets belangrijks is in het leven. Je ziet influencermeisjes die verkondigen dat het goed is om aan het begin van de dag een moment voor jezelf te nemen. Om te mediteren en te bedenken waar je dankbaar voor bent. Om aan het begin van elke maaltijd stil te staan bij dat gevoel van dankbaarheid door elkaars hand vast te houden en driemaal diep adem te halen – op die manier behoed je jezelf voor een burnout.

Als ik zulke dingen hoor en zie, denk ik vaak: wat onze maatschappij nodig heeft, is opnieuw ontdekken hoeveel rijke inzichten ons ter beschikking staan vanuit de traditie, vanuit de bronnen van onze beschaving en moraal. Even voor de duidelijkheid: ik heb het nu niet over zending en evangelisatie en geloofsoverdracht, dat is een ander onderwerp. Ik heb het nu puur over de manier waarop christenen en niet-christenen in de samenleving met elkaar van gedachten zouden kunnen wisselen over levensbeschouwing.

Hoeveel mensen in het seculiere Nederland weten nog iets over de kernwaarden van het christendom? Ze zien alleen maar de politieke standpunten: voor zondagsrust, tegen euthanasie, moeizaam met vrouwenrechten, discriminerend naar lhbti’ers. En die standpunten roepen wrevel op. Ook al doen christelijke politici nóg zo hun best om uit te leggen welke levensbeschouwing daarachter en daaronder zit.

Weinig mensen weten nog wat iedereen vroeger in de kerk leerde over zonde en vergeving en liefde. Hoe het besef van leven bij de gratie van God een mens –als het goed is– nederiger en afhankelijker maakt, terwijl het tegelijk rust en troost biedt, en een gevoel van zinvolheid. Wat het betekent om je vijanden lief te hebben, en hoe je daarbij onderscheid kunt maken tussen de zonde (die je moet haten) en de zondaar (die je moet liefhebben). Wat gewetensvrijheid is: dat je erkent dat je de ander niet kunt dwingen in z’n gedachten en ideeën, terwijl je tegelijk vindt dat hij het totaal mis heeft. Wat zonde is. En hoe het dagelijkse bidden, danken en lezen je bij de les houden, in het besef dat alle mensen zondaren zijn, ook jijzelf, en dat het belangrijk is om dat júíst bij jezelf te zien, te erkennen en er vergeving voor te vragen.

Dat alles gaat immers vooraf aan de gemeenschapszin en het bezielde verband waar alle mensen, wie ze ook zijn, naar snakken. Het zou wellicht helpen als we het op de sociale media, op verjaardagen en op buurtfeestjes vaker daarover zouden hebben.

De auteur is schrijver en journalist.