Staatssecretaris Van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst) heeft daarop in oktober besloten de fiscale aftrekpost te begrenzen. Dat heeft echter consequenties voor alle ANBI’s (Algemeen Nut Beogende Instelling). Vier vragen.

Om welke maatregel gaat het?

De huidige fiscale regelgeving staat het toe om meerjarige giften aan goededoelenorganisaties onbegrensd af te trekken bij de aangifte inkomstenbelasting. Daar zijn een aantal voorwaarden aan verbonden. Zo moet de gift plaatsvinden voor een periode van ten minste vijf jaar. Ook moet de bijdrage schriftelijk zijn vastgelegd, bijvoorbeeld bij de notaris.

Momenteel geldt er geen maximumbedrag voor het aftrekken van periodieke giften aan ANBI’s. Daar wil staatssecretaris Van Rij verandering in brengen. Vanaf 1 januari stelt hij de grens op 250.000 euro. Dat betekent dat het nog steeds mogelijk is om een vijfjarige gift van 250.000 euro −bij elkaar opgeteld 1,25 miljoen− af te trekken. Voor iedere euro boven het plafond vervalt de aftrekmogelijkheid.

De maatregel heeft geen betrekking op de regelgeving voor gewone donaties. Voor giften die niet schriftelijk zijn vastgelegd of eenmalig van aard zijn, gelden al minder ruime voorwaarden.

Welk probleem pakt de staatssecretaris daarmee aan?

De maatregel is op tafel gekomen naar aanleiding van een recent onderzoek naar de kloof tussen arm en rijk. Een aantal experts van de Belastingdienst heeft daarvoor een lijstje opmerkelijke belastingconstructies opgesteld. Bovenaan dat lijstje staat de giftenaftrek.

In de praktijk komt het voor dat een vermogend persoon zelf een ANBI opricht. Hij verkoopt vervolgens aandelen uit een eigen bv of een mooi schilderij aan het goede doel. De opbrengst daarvan schenkt hij als periodieke gift aan de ANBI, zodat de donateur geen inkomstenbelasting hoeft te betalen. De schenker scoort de hoofdprijs als hij ook nog eens vastlegt dat het ”vruchtgebruik” −zoals dat in vaktermen heet− niet betrokken is bij de transactie, zodat het schilderij gewoon bij hem aan de muur blijft hangen.

Uit de cijfers blijkt dat rijken graag schenken aan een zelf opgericht goed doel. Twee derde van de miljonairs die grotere periodieke giften afstaan, doen dat aan zelfopgerichte goededoelenorganisaties, signaleerde de Belastingdienst in 2017. Aangiftegegevens over 2019 en 2020 laten volgens de staatssecretaris zien dat het aantal extreem hoge giften toeneemt. Het gaat dan om jaarlijkse donaties van meer dan een miljoen euro. De schenker betaalt daardoor nauwelijks of geen belasting meer.

Waarom kiest Van Rij ervoor om alle goede doelen aan deze maatregel te onderwerpen en niet alleen de zelfopgerichte ANBI’s?

De staatssecretaris wil daar niet aan, omdat een schenking aan een zelfopgerichte goededoelenorganisatie niet per definitie misbruik is. Het kan zo zijn dat een vermogend persoon een ANBI heeft opgericht om daadwerkelijk een goed doel na te streven, daar zelf middelen voor vrijmaakt en ook deel uitmaakt van het bestuur van de instelling.

Echter, ook in een situatie waarin de intentie zuiver is, blijft het de vraag of de samenleving als geheel aan buitengewoon hoge giften mee moet betalen. De belastingbetaler draait namelijk op voor het stuk belastingvermindering van de rijke. Van Rij vindt dat niet gepast en kiest er daarom voor om de maatregel op alle goededoelenorganisaties van toepassing te laten zijn.

Verder wijst de staatssecretaris er op dat er voorwaarden gelden om in aanmerking te komen voor de ANBI-status. Een daarvan is dat niemand, ook de oprichter niet, het vermogen van de stichting mag beheren alsof het zijn eigen vermogen is.

Kan de maatregel op instemming rekenen van politieke partijen?

De Tweede Kamer heeft al ingestemd met de wetswijziging. De SGP stelde nog voor om de grens niet op 250.000 euro, maar op een miljoen euro te leggen. Dat vindt de staatssecretaris te hoog. Behalve de coalitiepartijen zijn ook PVV, SP, PvdA en GroenLinks geen voorstander van een hoger plafond. Een voorstel van Kamerlid Omtzigt om alleen de zelfopgerichte ANBI’s strenger aan te pakken kon ook niet op voldoende steun rekenen.

Op dit moment ligt de maatregel voor in de Eerste Kamer. De Senaat buigt zich er maandag en dinsdag over.