AI-expert Robert Marks: AI-chatbot begrijpt evenveel als broodrooster
Kunstmatige intelligentie (AI) is niet meer dan een krachtig hulpmiddel, stelt de Amerikaanse hoogleraar Robert Marks. „We hoeven er echt niet bang voor te zijn dat de computer slimmer wordt dan de mens. Een mens is creatief, AI per definitie niet.”
Zolang de computer bestaat, hebben mensen geprobeerd menselijke taken te automatiseren. Computerprogrammeurs lopen daarbij keihard aan tegen de grenzen van de mogelijkheden van software. Niet zozeer dat de processoren een berekening niet aankunnen, maar vanwege een principiële waterscheiding die er is tussen mens en computer. Het kernwoord is algoritme.
Onder de motorkap is kunstmatige intelligentie (AI) niet anders dan een verzameling algoritmen: een aantal verknoopte instructies waarmee een computer een bepaalde uitkomst genereert. Eigenlijk niet anders dan een cakerecept dat een goudbruin gebakken cake als eindresultaat heeft.
Stopprobleem
Al in een vroeg stadium van de digitalisering liepen computerwetenschappers tegen een harde grens aan. In 1936 publiceerde de Britse codekraker Alan Turing zijn wetenschappelijke artikel over het zogeheten stopprobleem: geen enkel algoritme kan de beslissing nemen of het op een bepaald moment zal stoppen of oneindig zal blijven doorgaan. Zo’n beslissing nemen blijkt een niet-algoritmische taak.
Sinds Turings stopprobleem zijn veel menselijke taken niet-berekenbaar en daarom niet-algoritmisch gebleken. „Deze menselijke kwaliteiten komen voort uit het menselijk exceptionalisme: mensen zijn meer dan algoritmes; ze kunnen niet worden gereduceerd tot stapsgewijze procedures of een computercode”, verklaart Robert Marks, hoogleraar computertechniek aan de Baylor University (VS), desgevraagd.
„Belangrijke menselijke eigenschappen zoals creativiteit, zelfbewustzijn, contextueel begrip en zintuiglijke ervaringen zijn fundamenteel niet-algoritmisch.” Deze eigenschappen zijn onmogelijk om te zetten in een computerprogramma. Daardoor is het volgens de hoogleraar onmogelijk dat een computer de mens kan vervangen in een niet-algoritmische handeling.
In hoeverre zijn mensen wel algoritmisch en dus vertaalbaar naar computercode?
Marks: „Mensen vertonen wel algoritmische vermogens, zoals logisch redeneren en het uitvoeren van taken. Deze zijn berekenbaar en te vangen in algoritmes. Ze kunnen dus tot op zekere hoogte door AI worden gesimuleerd.”
AI maakt gebruik van zelflerende algoritmen. Deze passen zich aan de feedback die ze krijgen aan. Wie bijvoorbeeld na een zoekopdracht met Google een voorkeur laat zien voor bepaalde uitkomsten, zal in de toekomst vooral die uitkomsten op zijn scherm krijgen. Dat is dus geen magie of hocus pocus.
Kunt u enkele voorbeelden geven van zelflerende algoritmen?
„Zelflerende algoritmen kunnen mensen imiteren en vervangen in specifieke, goed gedefinieerde taken, zoals taalverwerking met bijvoorbeeld ChatGPT, gezichtsherkenning en besluitvorming in games zoals AlphaGo. Ze zijn goed in het verwerken van grote hoeveelheden gegevens en het efficiënter maken van processen. Zelfrijdende voertuigen kunnen door het verkeer navigeren en AI-gestuurde chatbots kunnen vragen van klanten afhandelen. Maar ze falen in complexe, genuanceerde scenario’s die een menselijk oordeel of een menselijk inschattingsvermogen vereisen.
Hoewel zelflerende AI menselijke vaardigheden kan aanvullen, kunnen de algoritmen menselijke intuïtie, empathie en contextueel redeneren niet nadoen of vervangen. Ze missen begrip, creativiteit en emotionele intelligentie. Daardoor is hun toepassing altijd beperkt tot specifieke taken of domeinen.”
Toch kunnen AI-algoritmen tot op zekere hoogte mensen imiteren. Waarin verschillen ze dan van mensen?
„Hoewel algoritmen specifiek menselijk gedrag kunnen imiteren, zoals het spelen van games of het herkennen van patronen, opereren ze strikt binnen de grenzen van hun programmering. Ze begrijpen niet wat ze doen en zullen nooit tot nieuwe inzichten komen. Zo kan AI-software, zoals die van bordspel AlphaGo, onverwachte acties uitvoeren, maar mist deze echte creativiteit of zelfbewustzijn.
Mensen overtreffen zelflerende algoritmen in essentiële, niet-berekenbare kenmerken zoals creativiteit, begrip, gevoeligheid en zintuiglijke ervaringen. Filosofen zoals John Searle en wetenschappers zoals Roger Penrose bevestigen dat menselijke kwaliteiten zoals emoties, begrip en intelligentie diep verbonden zijn met niet-algoritmische processen, waardoor het volledig dupliceren van mensen door algoritmen fundamenteel onmogelijk is in de computerwetenschappen. Evenals het in de natuurkunde onmogelijk is om te reizen met de snelheid van het licht en het in de wiskunde onmogelijk is om met een passer en een liniaal kubussen te tekenen.”
Algoritmen kunnen zintuiglijke ervaringen imiteren. Wat maakt imitatie niet hetzelfde als ervaring?
„Imitatie en ervaring verschillen fundamenteel in diepgang en betrokkenheid. Imitatie houdt in dat waargenomen gedragingen of patronen worden nagebootst zonder dat de imitator de onderliggende betekenis of context begrijpt. Het is oppervlakkige reproductie.
Zo kan een kunstmatig intelligent ‘wezen’ deeltjes in de lucht detecteren en algoritmisch de samenstelling van een aroma chemisch vaststellen. Dat is imitatie. Maar het zintuiglijk ervaren van dat aroma is voorbehouden aan mensen. Denk ook aan smaak. Een computer kan niet worden geprogrammeerd om de smaak van warme, in boter gestoofde, zoete maïs te ervaren.”
Een zelflerend algoritme kan dus typisch menselijke kwaliteiten zoals gezond verstand, creativiteit, humor en zintuiglijke ervaringen alleen imiteren, maar niet vervangen. Kunt u dit toelichten?
„Deze menselijke kwaliteiten omvatten niet-algoritmische processen. Algoritmen zijn goed in het herkennen van patronen en het uitvoeren van taken binnen vooraf gedefinieerde grenzen, maar missen begrip of subjectieve ervaring. Een AI kan grappen maken, maar begrijpt de culturele of emotionele nuances van humor niet. Algoritmen hebben net zo min besef van wat ze doen als een broodrooster dat brood roostert. Deep Blue versloeg wereldkampioen schaken Garry Kasparov, maar kon geen plannen maken om zijn overwinning te vieren met een avondje uit.”
Toch geeft AI de indruk van creativiteit. Wat onderscheidt de creativiteit van een AI-chatbot als ChatGPT van menselijke creativiteit?
„De creativiteit van ChatGPT verschilt fundamenteel van menselijke creativiteit, omdat het werkt via patroonherkenning en waarschijnlijkheidsberekeningen in plaats van intrinsiek begrip of originaliteit. ChatGPT vertrouwt op syntaxis: de statistieken van woorden in een zin. Mensen vertrouwen op semantiek: de betekenis van woorden.”
Sommige experts vrezen dat AI slimmer zal worden dan mensen en mensen zal overtreffen. Waarom zijn ze daar bang voor?
„We moeten eerst het woord ”slimmer” definiëren. Computers rekenen veel sneller dan ik. Mensen vrezen dat AI mensen zal overtreffen vanwege het vermogen om enorme hoeveelheden data te verwerken, patronen te leren en taken uit te voeren met een snelheid en precisie die ver boven de menselijke mogelijkheden liggen. AI-systemen zoals AlphaGo hebben menselijke kampioenen al overtroffen in complexe games, en taalmodellen zoals ChatGPT tonen opmerkelijke soepelheid in het genereren van mensachtige tekst. Deze prestaties wekken de indruk van intelligentie die het menselijke potentieel overtreft. Maar al deze prestaties zijn algoritmisch.”
Angst voor AI die slimmer is dan mensen is dus niet terecht?
„Dat klopt. AI is slechts een hulpmiddel, evenals elektriciteit of vuur. Het kan goed of kwaad worden gebruikt. In de toekomst zal AI, zoals grote taalmodellen, deel uitmaken van onze dagelijkse ervaring. Zoals elke nieuwe technologie zal ook het gebruik van AI ons leven drastisch veranderen. Grote taalmodellen zullen worden gebruikt om creatief schrijven te ondersteunen en generatieve beeld-AI zal worden gebruikt als een hulpmiddel door grafisch ontwerpers. We hoeven dus niet bang te zijn voor AI, als we AI zelf niet te veel macht geven.”
Volgens sommige experts zou AI bewustzijn kunnen ontwikkelen wanneer het algoritme maar complex genoeg is. Hoe staat u hierin?
Marks grinnikt. „Ik noem dit verleidelijke semantiek: niemand neemt de tijd om bewustzijn eens goed te definiëren. Ik heb onlangs samen met Brian Krause en Angus Menuge een boek geredigeerd met de titel ”Minding the Brain”. Het boek werpt de vraag op: is de geest hetzelfde als de hersenen? Dit is een oude vraag. De filosoof René Descartes stelde een soortgelijke vraag al: overstijgt de ziel de hersenen? Of zijn wij slechts computers gemaakt van vlees en bloed? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat wij géén computers van vlees en bloed zijn. De creatieve geest en spiritualiteit komen niet voort uit de werking van het biologische brein. Een ziel omzetten in een algoritme is dus je reinste onzin.”
Waarom?
„Ik ga nu even speculeren. We kennen uit de computerwetenschap een wonderbaarlijk getal, het getal van Chaitin oftewel omega. Het getal bestaat, maar het is onkenbaar. En we kunnen bewijzen dat het onkenbaar is. Gemotiveerd door dit getal, vermoed ik dat deze onkenbaarheid ook geldt voor een groot deel van de menselijke persoon, inclusief de geest en de ziel.”
Het digitaal uploaden van de hersenen zou mensen onsterfelijk kunnen maken. Is dit mogelijk?
„Alleen het algoritmische deel van een mens kan worden geüpload, omdat de niet-algoritmische kenmerken van mensen niet in een computer kunnen worden opgeslagen. Computers kunnen per definitie alleen algoritmen uitvoeren.” Met een glimlach: „Als we de niet-algoritmische kenmerken van mensen weghalen, krijgen we wel een heel saaie persoon.”
Stel dat wetenschappers kwantumcomputers gebruiken om een hypergeavanceerde AI-robot te creëren die nauwelijks te onderscheiden is van een mens. Wat onderscheidt zo'n AI-robot van een mens?
„Kwantumcomputers zijn nog steeds beperkt tot het uitvoeren van algoritmen. Ze doen dat veel sneller dan traditionele siliciumcomputers, maar zijn inderdaad beperkt tot het uitvoeren van algoritmische taken. Dus alle argumenten over AI op traditionele computers gelden ook voor kwantumcomputers.”
In hoeverre is het dan terecht dat AI-robots zoals Sophia in Saudi-Arabië mensenrechten krijgt?
„Sophia heeft het staatsburgerschap in Saudi-Arabië gekregen. En Homer Simpson heeft het ereburgerschap in Winnipeg in Ontario gekregen. Beide beslissingen zijn dom geweest. Het verschil is dat de stad Winnipeg erkende dat hun actie een grap was.”
Welke fout maken mensen als ze een hypergeavanceerde AI-robot mensenrechten verlenen?
„De verwarring van robots met mensen wordt het Frankensteineffect genoemd. De term werd bedacht door sciencefictionschrijver Isaac Asimov om uit te leggen waarom mensen vaak bang zijn voor robots. Gelijkenis staat niet gelijk aan gelijkheid. We moeten AI niet per ongeluk vermenselijken. Robots verdienen niet meer mensenrechten dan een 3D-printer of broodrooster.”
U beschreef in uw boek ”Non-Computable You” ook over de AI-Kerk WOTF en het transhumanisme. In hoeverre moeten we dit fenomeen serieus nemen?
„Het geloof of AI ooit identiek zal worden aan de mens of zelfs de mens zal overtreffen, is gebaseerd op iemands wereldbeeld. Dit zijn speculaties en voorspellingen. Hiervoor geldt het oude gezegde dat voorspellingen gevaarlijk zijn, vooral als het over de toekomst gaat. Als iemand materialist is en zoals de meeste atheïsten gelooft dat alle dingen naturalistisch zijn, dan is de enige logische aanname dat wij mensen computers zijn van vlees en bloed, die je naar believen kunt upgraden. Dit is wat de AI-kerk gelooft.
Materialisten zoals Stephen Hawking, Bill Gates, Ray Kurzweil en Yuval Harawi lijken niet bepaald gelovig. Ray Kurzweil, auteur van het boek ”The Singularity is Near”, werd gevraagd of hij in een god geloofde. Hij antwoordde: „Nog niet.” In de toekomst zal een geavanceerde kunstmatige intelligentie wellicht het voorwerp van hun verering zijn.”
Er staat in Openbaring 13:14-16 dat de antichrist een beeld van zichzelf zal maken, dat dit beeld een geest zal hebben en dat dit beeld zal spreken als de antichrist. In hoeverre zou dit over AI kunnen gaan?
„Ik vermoed dat de antichrist elk hulpmiddel zal gebruiken dat tot zijn beschikking staat. Kijk, er woedt een voortdurende strijd tussen atheïsme en theïsme, inclusief het christendom. Materialisten geloven dat wetenschap, inclusief computerwetenschappen, de noodzaak van een God wegredeneert. Maar het tegenovergestelde is waar: hoe beter we de schepping en de mogelijkheden van logica en algoritmen begrijpen, hoe meer we de glorie van God zien. Dit conflict zal ook in de toekomst op alle fronten voortduren. Er is niets nieuws onder de zon.”
AI-toepassingen ontwikkelen zich snel. Wat verwacht u in de toekomst op AI-gebied?
„In de geschiedenis van AI komen de vorderingen sprongsgewijs, dankzij de menselijke vindingrijkheid. Geen enkel innovatief AI-algoritme is ooit door een ander AI-algoritme geschreven.” Met nadruk: „Ik weet niet zeker wat de toekomst brengt voor AI, maar ik weet wel dat alle vooruitgang van mensen zal komen. Er zijn mensen die geloven dat AI zelf ooit betere AI zal schrijven. Maar dit zal nooit gebeuren omdat AI per definitie niet creatief kan zijn.”
