In een bomvol Konrad Adenauerhuis in Berlijn klinkt zondagavond luid applaus als de eerste exitpoll van de parlementsverkiezingen wordt gepresenteerd: de CDU/CSU wint –bij een opkomst van 83 procent– met overmacht. Daarmee lossen de christendemocraten de SPD (16,4 procent van de stemmen) af als grootste fractie. De sociaaldemocratische partij boekt haar slechtste resultaat ooit in de Bondsdag.

Toch zullen ook veel CDU/CSU-kiezers teleurgesteld zijn. De partij haalde namelijk maar één keer eerder –in 2021– minder dan 30 procent van de stemmen. Desondanks geldt CDU-leider Friedrich Merz als grootste kanshebber om Olaf Scholz als kanselier op te volgen.

Vraag is met wie Merz in een coalitie stapt. Omdat zowel de liberale FDP als de links-populistische Bündnis Sahra Wagenknecht de kiesdrempel niet haalde, volstaat één partij. De CDU-leider liet al weten met de sociaaldemocraten om tafel te willen. Die zwart-rode combinatie levert een krappe meerderheid –327 van de 630 zetels– op.

Aanslagen

Ook de SPD lijkt daarvoor open te staan, maar zonder Scholz. „Als er gesprekken plaatsvinden, zal ik niet de onderhandelaar van de SPD zijn”, zei hij zondagavond. „Ik stelde me kandidaat voor het ambt van bondskanselier.”

Merz wil voor Pasen een nieuwe regering hebben, maar of dat haalbaar is moet nog blijken. Vrijdag zei de CDU-leider nog dat de christendemocraten geen beleid zullen maken „voor welke groene of linkse gekken dan ook in deze wereld”. SPD-partijchef –en nieuw fractieleider– Lars Klingbeil bestempelde Merz vervolgens als „mini-Trump”.

Ook al lijkt dit verkiezingsretoriek, makkelijk worden de gesprekken tussen beide partijen niet. Duitsland kampt met een kwakkelende economie en is geraakt door een reeks aanslagen. Merz stelde een vijfpuntenplan voor om migratie aan te pakken, maar dat wijst de SPD af. De sociaaldemocraten willen de schuldenrem –een verbod op het maken van schulden– opheffen om de economie aan te jagen. Dat is iets waar de Unie terughoudend in is.

Concessies

Op het gebied van het buitenlands beleid zijn de uitdagingen eveneens aanzienlijk: de winst van de christendemocraten komt op het moment dat er onderhandelingen tussen de VS en Rusland over Oekraïne plaatsvinden en de VS zich dreigen terug te trekken uit de militaire steun aan de NAVO. De CDU-leider zei al te betwijfelen of het bondgenootschap over een paar maanden nog in zijn huidige vorm bestaat.

Voor Merz komt de grootste bedreiging echter misschien wel van binnenuit. Duitse media bestempelen de AfD namelijk als „geheime winnaar” van de verkiezingen. De partij zit de Unie op de hielen en wist met 20,8 procent van de stemmen haar resultaat ten opzichte van de vorige verkiezingen te verdubbelen.

De AfD geldt als de migratiepartij, maar door een reeks aanslagen was het juist de CDU-leider die de asieldiscussie tot kernthema van de verkiezingen maakte. Als Merz met de SPD in zee gaat, zal hij mogelijk compromissen moeten sluiten en een strenger beleid maar beperkt door kunnen drukken. De radicaal-rechtse partij zal dat in de toekomst uitbuiten door te zeggen: „Bij ons waren deze concessies niet nodig geweest.” Het is daarom niet ondenkbaar dat Merz in de toekomst onbedoeld de radicaal-rechtse partij in de kaart speelt.