Nieuwe koers ontwikkelingshulp: „Onze belangen” voorop en genderbeleid geschrapt
Alle ontwikkelingshulpprogramma’s die Nederland financiert, moeten direct bijdragen aan „ons eigen belang”, stelt minister Klever. Op het budget voor gezondheid, waaruit ook abortussen worden betaald, wordt niet verder bezuinigd.
Ja, Nederland blijft hulp bieden, maar woorden als solidariteit of medemenselijkheid zijn in de donderdagochtend uitgebrachte beleidsbrief van minister Reinette Klever (PVV, Ontwikkelingshulp) niet te vinden. Delen van de brief over de nieuwe prioriteiten inzake ontwikkelingshulp kunnen de lezer zomaar doen denken aan het ”America First” van Donald Trump, maar dan de Nederlandse variant hiervan.
Dit kabinet stelt het belang van Nederland weer voorop, schrijft Klever, ook wat betreft ontwikkelingshulp. „Wij gaan de zaken anders aanpakken”, aldus de minister. „In het kort: we gaan ons meer richten op onze belangen, en op de thema’s die deze belangen ondersteunen.”
Onder dit kabinet gaat de inzet zich richten op drie „Nederlandse belangen”, namelijk handel en economie, veiligheid en stabiliteit, en migratie. Zo gaat het kabinet ontwikkelingshulp „duidelijker koppelen” aan afspraken met landen op andere terreinen, door „gelijkwaardige partnerschappen” met landen die als het om migratie gaat, gelden als herkomst- en doorreislanden.
De Nederlandse ontwikkelingshulp gaat zich vooral richten op watermanagement, voedselzekerheid en gezondheid
Daarbij staat het wederzijds belang voorop, stelt Klever. „Binnen de partnerschappen willen we naast afspraken over migratie ook afspraken maken over bijvoorbeeld handel, hulp, politieke steun en inzet van Nederlandse expertise op voedselzekerheid, watermanagement en gezondheid.”
De Nederlandse ontwikkelingshulp gaat zich vooral richten op drie thema’s waarin Nederland volgens de minister „een wereldspeler” is, namelijk watermanagement, voedselzekerheid en gezondheid. Die eerste twee onderwerpen werden al in het Hoofdlijnenakkoord van de coalitie genoemd als voorbeelden waarop het kabinet zich wilde focussen. De SGP heeft zich daarover positief uitgelaten.
Seksuele rechten
Onverdeeld blij met de keuze voor gezondheid als prioriteit, zoals Klever al eerder had aangekondigd, zal de partij echter niet zijn. De minister wijst er onder meer op dat goede zorg mensen minder reden geeft hun land te verlaten en dat het zaak is de verspreiding van infectieziekten tegen te gaan. Zo is ook op dit thema de link met het Nederlandse belang gelegd.
Het budget voor gezondheid gaat echter over meer; het is niet alleen bestemd voor „mondiale gezondheid”, maar ook voor „seksuele en reproductieve gezondheid en rechten” (SRGR). Daaronder valt de financiering van abortussen, maar ook van maatregelen die abortussen juist kunnen voorkomen. Via SRGR-programma’s „helpen we vrouwen veilig te bevallen; ook geven we hun toegang tot voorbehoedsmiddelen en veilige abortus”, schrijft Klever. „Op deze manier dragen we bij aan het voorkomen van grotere gezondheidsproblemen.” In de Tweede Kamer is ruime steun voor SRGR-beleid.
Een motie om hier voldoende budget voor te reserveren, kreeg vorig jaar oktober steun van alle fracties behalve PVV, FVD, SGP en ChristenUnie.
Gender
Klever had bij het opstellen van de begroting voor 2025 een voorlopige verdeling van de bezuinigingen gemaakt: van ieder potje ging relatief evenveel af. Het toen vastgestelde bedrag dat op lange termijn jaarlijks beschikbaar is voor gezondheid, waaronder dus abortussen, blijft ongewijzigd: een half miljard euro (490 miljoen). Voor voedselzekerheid (in totaal 480 miljoen per jaar) en water (364 miljoen) komt er meer geld beschikbaar. Datzelfde geldt voor de drie belangen die Klever noemt: handel en economie (510 miljoen), migratie (408 miljoen) en stabiliteit en veiligheid (281 miljoen). Ook het budget voor noodhulp gaat omhoog, op lange termijn gaat het naar 496 miljoen euro per jaar.
Het budget komt in 2029 uit op 3,8 miljard euro; zonder de bezuinigingen zou dat 6,1 miljard euro zijn geweest
Om de begroting rond te krijgen, moeten er tegenover deze verhogingen ook verlagingen worden ingeboekt. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij klimaatuitgaven binnen ontwikkelingshulp; op lange termijn is daarvoor jaarlijks 200 miljoen beschikbaar, in plaats van 413 miljoen. De relatief kleine potjes voor vrouwenrechten en gender, en voor onderwijs, beide goed voor tientallen miljoenen per jaar, worden op termijn zelfs geheel afgeschaft.
Het budget voor ontwikkelingshulp op de begroting van Klever komt in 2029 uit op 3,8 miljard euro. Zonder de bezuinigingen van deze coalitie zou dat 6,1 miljard euro zijn geweest.
Kille plek
Rina Molenaar, directeur-bestuurder van Woord en Daad, zegt in een eerste reactie dat onrecht in de wereld niet in het Nederlandse belang is. „De wereld wordt een kille plek wanneer betrokkenheid enkel wordt bepaald door eigen gewin. De complexe uitdagingen van vandaag –van klimaatverandering tot instabiliteit en voedselzekerheid– vragen om een langetermijnaanpak waarin overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samenwerken.”
Charlotte Ariese, plaatsvervangend directeur van koepelorganisatie Prisma, wijst erop dat „uitholling en verschraling” van het beleid voor ontwikkelingssamenwerking risico’s met zich meebrengt, zowel in moreel opzicht als voor de positie van Nederland. „Bovendien, wat ons betreft het belangrijkste punt, gaat het voorbij aan het eigenlijke doel van ontwikkelingssamenwerking, namelijk het ondersteunen van mensen die leven in uiterst kwetsbare omstandigheden”, stelt ze. „We zien dat met de gekozen focus belangrijke waarden als internationale solidariteit en naastenliefde compleet naar de achtergrond verdwijnen.” Ariese spreekt van „gure omstandigheden voor ontwikkelingssamenwerking”.
