De eenheid van joule is eigenlijk veel te klein in onze energiesamenleving. Daarom spreken we bij voorkeur over kilojoule (kJ), nog liever over kilocalorie (kcal). De calorie werd eerst vooral gebruikt om de hoeveelheid energie te meten die het kost om water op te warmen. Zo is 1 kcal nodig om 1 kilo water 1 graad warmer te maken. Een kilo water is ongeveer een liter. Dus een liter water aan de kook brengen (bijvoorbeeld van 20 naar 100 graden) kost dan 80 kcal.

Een waterkoker aanzetten kost evenveel energie als het eten van een boterham met pindakaas oplevert

De calorie is een ouderwetse manier om energie te meten. Blijkbaar zijn we er nog erg aan gehecht, want alle voedingsmiddelen vermelden zowel de kcal als de kJ. 1 kcal is 4,18 kJ. De energie-inhoud van een portie pindakaas is bijvoorbeeld: 408 kJ ofwel 98 kcal. De basisrichtlijn voor ons eten is per dag 2000 kcal voor vrouwen en 2500 kcal voor mannen; dat is hetzelfde als 10.450.000 joule.

Zo kunnen we nu appels en peren met elkaar vergelijken als het gaat om energie. Een waterkoker aanzetten kost ongeveer evenveel energie als het eten van een boterham met pindakaas oplevert. We kunnen ook zeggen dat als een volwassen man 2500 kcal per dag verbrandt, dat genoeg energie oplevert om een appel ruim 10 miljoen keer op te tillen. Overigens, als we een appel met onze arm optillen, moeten we ook het gewicht van die arm verplaatsen en is het totale aantal keren flink lager. Maar het gaat om het idee.

Trek niet te hard op met de elektrische auto en laat de was buiten drogen

Een andere favoriete manier om energie te meten is in kilowattuur (kWh). 1 kWh is 3,6 megajoule, dus 3.600.000 joule aan energie. Het gemiddelde stroomgebruik van een Nederlands huishouden is 3200 kWh, wat overeenkomt met zo’n 12 miljard joule. Een kWh kost ongeveer 20 cent; daarvoor kun je dus 3,6 miljoen keer een appel optillen en dat is evenveel energie als wat je binnenkrijgt met negen boterhammen met pindakaas. Daarmee vergeleken is de elektriciteitsprijs wel heel erg laag; negen boterhammen met pindakaas kosten immers toch echt heel wat meer dan 20 cent.

Of nog anders berekend: we gebruiken per dag gemiddeld iets minder dan 9 kWh aan stroom. Dit is evenveel als 7550 kcal. Als we dan bedenken dat 10.000 stappen per dag zetten 500 kcal aan energie kost, dan is ons stroomgebruik van 9 kWh per dag dus hetzelfde als wanneer vijftien mensen per dag voor ons heen weer lopen. Dit laat zien dat we heel erg verwend zijn en ook niet zonder kunnen. Het energiegebruik van onze kookplaat, vaatwasser, verlichting en elektrische fiets is bij elkaar alsof we elke dag een legertje van vijftien mensen tot onze beschikking hebben. Tot een eeuw geleden was dat een ongekende luxe, die alleen de allerrijksten zich konden veroorloven. Ons kost al dat comfort slechts 2 euro per dag.

Waarom al deze sommetjes? En kloppen ze wel? We hebben toch ook nog energie nodig voor verwarming? En de elektrische auto moet ook opgeladen worden. En al die producten naar de supermarkt en naar ons huis brengen kost pas veel energie! Dat is zeker waar en toont ook onze kwetsbaarheid: zonder een goede energievoorziening zaten we meteen in grote problemen. Daarom is de eerste stap in een duurzame energietransitie nog steeds dat we zuinig en weloverwogen omgaan met onze energieconsumptie. Niet onnodig het licht laten branden, de airco alleen aan als het nodig is, niet te hard optrekken met de elektrische auto, de was buiten laten drogen. Zo kan iedereen een steentje bijdragen.

De auteur is lector circulaire energietransitie aan Hogeschool Rotterdam.