Als Trump een proefballonnetje oplaat, is dat nooit voor niets. Onlangs deed de Amerikaanse president al de suggestie om de inwoners van Gaza tijdelijk in Arabische buurlanden onder te brengen, zodat het gebied kan worden herbouwd. Dat idee leek absurd. Maar daardoor kon Trump al wel peilen hoe andere regionale spelers op zijn voorstel reageerden. En hen ook voorbereiden op de volgende steen in de vijver.

Het was echter geen steen, maar een compleet rotsblok dat Trump in de geopolitieke vijver liet vallen. Tijdens een ontmoeting met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu in het Witte Huis ontvouwde de president een verstrekkend plan voor de toekomst van de Gazastrook. De VS zullen de kuststrook in de nabije toekomst overnemen. Vervolgens moet het gebied tot de „Rivièra van het Midden-Oosten” worden omgevormd.

Dat zal ongekende economische vooruitgang met zich meebrengen, betoogde Trump. „We zullen het ontwikkelen en duizenden en nog eens duizenden banen creëren. Het zal iets zijn waar het hele Midden-Oosten trots op kan zijn.”

Die trots zal echter niet de huidige inwoners van Gaza gelden. Want die moeten in de optiek van Trump naar de buurlanden vertrekken, bij voorkeur Egypte en Jordanië. Niet als tijdelijke oplossing, zoals in zijn eerdere idee, maar permanent. Dat is beter voor hen dan in Gaza blijven, want dat is „een symbool van dood en vernietiging en al heel lang een ongelukkige plaats om te wonen”.

Zelfs Netanyahu was zichtbaar verrast door de uitspraken. Hij kwam in zijn reactie dan ook niet verder dan Trump te prijzen, omdat hij „out of the box denkt”. „Ik denk dat het waard is om hier aandacht aan te besteden”, sprak hij in enigszins vage bewoordingen.

Voor Netanyahu kan het voorstel een belangrijke politieke reddingslijn betekenen. Hij staat onder zware druk van zijn rechtse coalitiegenoten om de oorlog tegen Hamas te hervatten en de Palestijnse terreurbeweging volledig uit te roeien. Onder de voorwaarden van het huidige bestand tussen Israël en Hamas is echter juist voorzien in een gefaseerde beëindiging van het conflict.

Dat het plan van Trump een reële kans van slagen heeft, ligt niet direct voor de hand. Daarvoor is de weerstand van Egypte en Jordanië vooralsnog te groot. Beide landen zien de opname van honderdduizenden Gazanen –onder wie een aanzienlijk aantal Hamasleden– als een enorme bedreiging. Maar het voorstel kan wel dingen in beweging zetten die tot nu toe onbespreekbaar leken.

Tweestatenoplossing

Met zijn voorstellen breekt Trump radicaal met het bestaande Amerikaanse Midden-Oostenbeleid. Dat was er altijd op gericht dat de VS zich niet actief met Gaza zouden inlaten. De president heeft nu zelfs het sturen van militairen niet uitgesloten.

Bovendien lijkt de tweestatenoplossing voor het conflict tussen Israël en de Palestijnen hiermee definitief uit beeld. Want Trump liet ook in de achterliggende week doorschemeren dat hij niet afwijzend staat tegen een Israëlische annexatie van de Westelijke Jordaanoever. Dat is eveneens een breuk met het bestaande Amerikaanse beleid.

Uitzicht op een Palestijnse staat is echter wel een belangrijke voorwaarde van Saudi-Arabië voor normalisering van de betrekkingen met Israël. En er is Trump veel aan gelegen dat zo’n vredesakkoord onder zijn regie tot stand komt. De vraag is met welk onverwacht voorstel de Amerikaanse president de komende tijd zal komen om ook hier een doorbraak te forceren.