Onder het Raadsvoorzitterschap van de Belgische oud-premier Charles Michel was het gewoonweg een zootje. Europese toppen waren doorgaans slecht voorbereid en liepen dikwijls in de late uurtjes. Na een korte nachtrust moesten de leden de volgende ochtend weer vroeg op om de vergadering af te maken. Niet alleen de Europese regeringsleiders klaagden steen en been, ook journalisten wilden zo rond middernacht weleens naar huis.

Michels ‘presidentiële’ gedrag was eveneens een steen des aanstoots. Alleen al vorig jaar spendeerde zijn kantoor bijna 2 miljoen euro aan dienstreizen. Zelfs naar Parijs –nog geen 300 kilometer van Brussel– nam Michel de privéjet. Een reis naar Peking kostte 460.000 euro, betaald met belastinggeld.

Michels relatie met de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, was na ”Sofagate” ijzig. Toen de twee machtigste EU-leiders Recep Tayyip Erdogan bezochten, plofte Michel vlug neer op de enige stoel die naast de Turkse president stond. Een geschokte Von der Leyen mocht op een bankje aan de zijkant toekijken hoe de twee met elkaar converseerden. „Gekwetst”, voelde Von der Leyen zich, gaf ze naderhand toe.

De resterende drie jaar ‘samenwerking’ brachten de twee al ruziënd door. Uiteindelijk negeerden ze elkaar volledig. Medewerkers van de Commissie en de Europese Raad werden ontmoedigd met elkaar te communiceren. Michel en Von der Leyen ontliepen elkaar zo veel als mogelijk en sloten elkaar uit van ontmoetingen met buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders.

Warme relatie

Onder de nieuwe raadsvoorzitter Costa moet het roer om. In tegenstelling tot Michel zegt hij regelmatig contact te willen hebben met Von der Leyen. In zijn bijna negen jaar als premier van Portugal (2015-2023) heeft Costa al een ogenschijnlijk warme relatie met Von der Leyen opgebouwd.

De zuiderling –met wortels in de Portugese ex-kolonië Mozambique en Goa, India– wil ook dat Europese toppen niet langer uitlopen tot meerdaagse bijeenkomsten. Eén dag vergaderen moet voldoende zijn als de voorbereide teksten al op ambassadeursniveau zijn uitonderhandeld, maakte hij drie weken terug aan de EU-ambassadeurs van de lidstaten duidelijk. Costa wil voorkomen dat tijdens Europese toppen oeverloos wordt onderhandeld over punten, komma’s en kleine aanpassingen in de eindteksten, zoals dat onder Michel gebeurde. In plaats daarvan moet er meer ruimte komen voor discussie, vindt de Portugees.

Tijdens zijn eerste Europese top, donderdag in Brussel, wist Costa zijn eerste belofte al waar te maken. De EU-leiders wisten op topsnelheid afspraken te maken over Oekraïne, migratie en het Midden-Oosten. Geen wereldschokkende, moeilijk te onderhandelen besluiten werden genomen. Maar toch.

Dealmaker

Nu de Duits-Franse as, vanwege de binnenlandse politieke situatie in Parijs en Berlijn, vleugellam is, helpt het dat Costa bijna negen jaar lang bij circa veertig EU-toppen aan tafel zat als regeringsleider. Toen heeft hij laten zien deals te kunnen maken. Een basisvoorwaarde voor een goede Raadsvoorzitter en handig voor iemand die de neuzen van 27 EU-leiders –die elk hun nationaal belang nastreven– dezelfde kant op moet krijgen.

Een forse uitdaging waarvoor de Portugees zich geplaatst ziet, is het voeren van onderhandelingen over de meerjarige EU-begroting, het Meerjarig Financieel Kader (MFK). Daarbij zullen komend jaar de zuinige, noordelijke landen weer lijnrecht tegenover de Zuid-Europese lidstaten staan. Ook het formuleren van een gemeenschappelijk standpunt over het optuigen van de Europese defensieproductie en een antwoord op mogelijke handelsoorlogen met de Verenigde Staten en China zullen de nodige moeite kosten.

De verwachtingen over Costa zijn hooggespannen. Slechter presteren dan zijn voorganger Michel is vrijwel niet mogelijk. De lat ligt dus laag voor Costa die een mandaat heeft van tweeënhalf jaar, dat met tweeënhalf jaar kan worden verlengd.

Eén smetje kleeft aan hem. Als premier moest de Portugees vorig jaar het veld ruimen na een corruptieschandaal, waarna een officieel onderzoek tegen hem begon. Sindsdien zijn er echter geen juridische aanklachten tegen hem ingediend. Verwacht wordt dan ook dat het onderzoek zal worden gestaakt.