Over de drie ervaren politici bestond al langer brede overeenstemming. Het wordt als de meest veilige optie beschouwd, gezien de oorlog in Oekraïne en politieke instabiliteit in de lidstaten Duitsland en Frankrijk, waar regeringspartijen in een crisis verkeren. De hoofdonderhandelaars namens de christendemocraten van Von der Leyen, namens de sociaaldemocraten van Costa en namens de liberalen van Kallas –de drie middenpartijen die in de Europese Unie de dienst uitmaken– sloten al voor de EU-top een voorakkoord over de verdeling.

Donderdagavond, tegen middernacht, stemden de regeringsleiders officieel in met de benoeming van Costa als voorzitter van de Europese Raad – waarin de 27 EU-leiders bijeenkomen om de algemene politieke koers en prioriteiten van de EU te bepalen. Het Europees Parlement moet de voordracht van Von der Leyen en Kallas nog met een meerderheid van ten minste 361 Europarlementariërs goedkeuren.

Het Europees Parlement stemt hoogstwaarschijnlijk op 18 juli in Straatsburg over de herbenoeming van Von der Leyen. Kallas en de andere nog door de lidstaten voor te dragen Eurocommissarissen zijn in het najaar aan de beurt, na hoorzittingen. Het is dan ook de bedoeling dat het Europees Parlement over verlenging van het mandaat van Parlementsvoorzitter Roberta Metsola stemt.

De EU-leiders dachten er al tijdens de informele EU-top vorige week maandag in Brussel uit te komen. Maar over de benoeming van de sociaaldemocratische Costa werd men het tijdens die bijeenkomst niet eens. De christendemocratische EVP-fractie eiste dat één van hen Costa na tweeënhalf jaar zou vervangen. Na fel protest van de sociaaldemocraten bond de EVP in. Het is nu de bedoeling dat Costa vijf jaar als Raadsvoorzitter aanblijft. Hoewel zijn benoeming nog niet zeker is; in Portugal loopt een corruptieonderzoek naar de oud-premier. Hij is nergens van beschuldigd, maar ook nog niet formeel vrijgesproken.

Meloni

De regeringsleiders deden donderdag veel moeite om de Italiaanse premier Giorgia Meloni over te halen zich achter de kandidaten te scharen. Meloni is gefrustreerd, omdat haar politieke familie er ondanks forse verkiezingswinst in deze ronde bekaaid vanaf komt. De conservatieve ECR-fractie is, na de Europese verkiezingen, de liberale fractie als derde grootste partij in het Europees Parlement voorbijgestreefd, maar heeft geen topfunctie gekregen.

Meloni stemde tegen de benoeming van Costa en Kallas, maar onthield zich van stemming over Von der Leyen – met wie de Italiaanse een goede verstandhouding leek te hebben. Dat ze zich bij de stemming over de Commissievoorzitter –ondanks aandringen van de Poolse premier Donald Tusk en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz– onthield, kan erop wijzen dat de verstandhouding tussen Meloni en Von der Leyen onder druk staat.

Voor premier Mark Rutte was de EU-top deze donderdag en vrijdag zijn laatste in functie nu hij een nieuwe baan heeft als secretaris-generaal van de NAVO. Sinds zijn debuut in oktober 2010 zou Rutte 112 bijeenkomsten met EU-leiders –ook online en informeel– hebben bijgewoond. Drie keer was de premier afwezig. Daarmee streeft Rutte de Duitse bondskanselier Angela Merkel voorbij, die in totaal 107 EU-toppen bijwoonde. Recordhouder blijft nog altijd de Hongaarse premier Viktor Orbán.