Het vooruitzicht om over anderhalve maand met elkaar om tafel te zitten om over vrede te praten, is allesbehalve aanlokkelijk. Poetin in Moskou en zijn Oekraïense ‘collega’ Zelensky scholden elkaar donderdag de huid vol. Weliswaar zei de Russische president tijdens zijn jaarlijkse vraag-en-antwoordsessie op de Russische tv bereid te zijn de toekomstige president van de Verenigde Staten, Donald Trump, te ontmoeten. Ook liet hij de optie open om met Oekraïne over vrede te praten. Maar dat laatste alleen op zijn voorwaarden. Rusland moet het bezette territorium behouden.

Onbespreekbaar voor Zelensky, die donderdag op een Europese Raad van regeringsleiders in Brussel was uitgenodigd. Hij verklaarde de Russische president daar voor gek. Poetin is „een oude fantast, hij leeft in een andere wereld”, aldus Zelensky. Op berichtenplatform X sprak hij over een „dombo”.

Europese troepen

Ondanks de harde retoriek van Zelensky werken de EU, de NAVO en Oekraïne achter de schermen wel degelijk aan een plan om vredesonderhandelingen met Rusland mogelijk te maken. De Oekraïense president was in Brussel te gast om met de Europese regeringsleiders de voorwaarden te bespreken waaronder hij bereid is met Moskou te onderhandelen. Mocht Rusland aan tafel willen, en mocht er een bestand komen, dan kan dat alleen met stevige veiligheidsgaranties, zo sprak Zelensky tegen de EU-leiders.

Het heeft alles te maken met de nieuwe president van de VS, die op 20 januari aantreedt. Trump heeft beloofd de oorlog in Oekraïne „binnen 24 uur” te zullen beëindigen. Zelensky zei dat The Donald „een sterke man is en ik wil hem graag aan onze kant hebben”. Over vredesbesprekingen, zoals Trump die wil afdwingen,  sprak de Oekraïense president echter als een „geduwd worden in de richting van een grote put”. Zelensky benadrukte dat een staakt-het-vuren alleen zin heeft als er een goed plan ligt voor de toekomst van zijn land.

Vorige week spraken de Franse president Emmanuel Macron en de Poolse premier Donald Tusk met elkaar in Warschau over de mogelijke inzet van Europese troepen om Oekraïne te bewaken na een staakt-het-vuren of vredesakkoord. Naar verluidt zou Trump twee weken geleden tijdens een ontmoeting met Macron en Zelensky daarop hebben aangedrongen. Media schrijven dat het om 40.000 militairen zou kunnen gaan. Zelensky sprak woensdagavond in de ambtswoning van NAVO-chef Mark Rutte met andere EU-leiders over het plan. „Ik steun het initiatief”, zei de Oekraïense president na afloop. Europese veiligheidsgaranties zijn volgens hem echter niet veel waard zonder steun van de Amerikanen. Veel EU-lidstaten zijn eveneens sceptisch over het plan.

„Natuurlijk willen we vrede, maar als je dat te hard gaat zeggen in relatie tot onderhandelingen, speel je alleen maar de Russen in de kaart” - Dick Schoof, premier van Nederland

Kerstdagen

De EU-leiders wilden donderdag op de EU-top niet op de zaken vooruitlopen. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en Raadsvoorzitter Antonio Cósta meldden na afloop van de EU-top dat de lidstaten hun steun aan Oekraïne willen intensiveren. En „alleen Oekraïne zelf kan bepalen onder welke voorwaarden er een vredesakkoord kan komen”, sprak Costa, die voor het eerst een EU-top voorzat.

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz, die Trump donderdagavond aan de telefoon had, verklaarde er vertrouwen in te hebben „dat de VS, net als Europa, Oekraïne zullen blijven steunen”. Ook „ik zie geen tekenen dat de Amerikanen hun steun zullen terugtrekken”, sprak de Belgische premier Alexander De Croo na de EU-top.

Erg happig op vredesbesprekingen zijn de EU-leiders niet. „Natuurlijk willen we vrede”, zei premier Dick Schoof. ,Maar als je dat te hard gaat zeggen in relatie tot onderhandelingen, speel je alleen maar de Russen in de kaart.” „Als we te snel op onderhandelingen aansturen, betekent dat een slechte deal voor Oekraïne”, zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas. Mocht Rusland territorium bezet houden, dan is dat een schending van de territoriale integriteit van Oekraïne. Onrechtvaardig, vinden de EU-leiders. „Het internationaal recht moet zegevieren en de invasie moet worden tenietgedaan”, sprak Costa.

De Hongaarse premier Viktor Orbán –een naaste bondgenoot van de toekomstige Amerikaanse president en een zelfverklaarde vredesduif– sprak na afloop van de EU-top de wens uit om gedurende de kerstdagen een staakt-het-vuren op het slagveld  uit te roepen. „Laat niet duizenden jonge kerels in de kersttijd sterven en laat de oorlogsgevangenen naar hun familie gaan. Het gaat om niet meer dan enkele dagen van vrede”, sprak hij, verwijzend naar het korte bestand dat in de Eerste Wereldoorlog tijdens de kerstdagen van kracht was. Een journalist kon zijn lachen op de persconferentie niet inhouden en ook Costa had moeite om niet te gnuiven. Zelensky deed het idee af als een „PR-stunt”.