Concreet zijn het vooral de toon en de woordkeus van bewindslieden over de aanvallen op Joden vorige week in Amsterdam en de strijd tegen het antisemitisme die voor ernstige verdeeldheid zorgen. Het gaat daarbij niet zozeer om openbare uitlatingen in Kamerdebatten en dergelijke, maar om wat er afgelopen maandag in de beslotenheid van de ministerraad zou zijn gezegd.

NSC-staatssecretaris Nora Achahbar trok vrijdagmiddag een streep. Zij zou in de ministerraad van deze vrijdag, waarin werd doorgepraat over het verloop van die van maandag, hebben gemeld op te stappen, vanwege uitlatingen van collega-bewindslieden die zij als racistisch ervoer. Omdat de ministerraad al vrij snel daarna werd geschorst en de bewindslieden van de vier partijen zich in aparte groepjes terugtrokken voor beraad is haar vertrek nog niet officieel bevestigd. Ook de gebruikelijke persconferentie na de ministerraad werd uitgesteld.

Aan het eind van de middag nam de crisissfeer toe, zeker toen bekend werd dat ook de partijleiders Geert Wilders (PVV), Dilan Yeşilgöz en Caroline van der Plas (BBB) zich naar het Haagse Catshuis zouden spoeden in een poging de gemoederen te sussen. Aanvankelijk circuleerde ook het gerucht dat NSC-leider Pieter Omtzigt zou aanschuiven, maar later op de avond werd dit door meerdere bronnen weersproken. Het crisisberaad gaat vrijdagavond omstreeks 19.00 uur van start.

Pus

In de tussentijd gonsde het van de speculaties over welke bewindspersoon wat zou hebben gezegd, dan wel wat hij of zij had beoogd te zeggen. Zo zou een van de bewindslieden volgens anonieme bronnen hebben betoogd dat antisemitisme moslims in de genen zit.

Meerdere keren wordt met de beschuldigende vinger gewezen naar VVD-minister van Financiën Eelco Heinen, de rechtstreeks leidinggevende van Achahbar die van Marokkaanse komaf is. Heinen zou Marokkanen als groep hebben beledigd door het gebruik van schuttingtaal. Een andere uiting, die door Achahbar hoog werd opgenomen, zou echter verkeerd begrepen zijn. Zij zou Heinen zo hebben verstaan als zou de bewindsman de Amsterdamse relschoppers hebben willen typeren als „het pus van de samenleving.” De VVD ontkent dat met klem. In die partij wordt verzekerd dat Heinen uitsluitend bedoelde te zeggen dat Jodenhaat een hardnekkig probleem is dat niet zomaar weggehaald kan worden als een puist die je uitdrukt „en dat dan de pus weg is.”

Geschenk

Voor de oppositiepartijen is de zoveelste rel rond het kabinet-Schoof een onverwacht geschenk. GL-PvdA-leider Timmermans dook bovenop de kwestie en postte een bericht op X waarin hij het volkomen terecht noemde als Achahbar een grens zou trekken en zou opstappen. „In dit kabinet zijn racistische uitlatingen aan de orde van de dag”, betoogde Timmermans.

D66-leider Rob Jetten eiste vrijdag meteen de openbaarmaking van de notulen van de ministerraad waarin de gewraakte uitingen zouden zijn gedaan. „Over zo’n fundamentele aantijging verdient Nederland openheid van zaken”, stelde Jetten.

Wat voor Schoof de beste strategie zou zijn om zijn kabinet overeind te houden, was vrijdag aan het begin van de avond nog niet duidelijk. Eén van de suggesties die de ronde deed, was dat hij namens de ministerraad een verklaring zou kunnen afleggen. Daarin zou hij dan minimaal het aftreden van Achahbar moeten betreuren. De verklaring zou echter ook duidelijk moeten maken wat er in de ministerraad wel of niet zou zijn gezegd en welke grenzen de bewindspersonen in hun uitingen te allen tijde in acht willen nemen. De kans bestaat dat Wilders zo’n verklaring beschouwt als een knieval, waardoor de zaak mogelijk nog verder escaleert.