Nu al is water schaars op veel plekken, en dat bedreigt daar de voedselvoorziening en de veiligheid van bewoners. De komende 25 jaar wordt dat erger door de opwarming van de aarde. Maar de gevolgen zijn veel groter dan men beseft, betoogt een gezaghebbende commissie in een rapport dat donderdag is verschenen. De „niet eerder vertoonde druk” op de watersystemen bedreigt de landbouw, waardoor tegen 2050 meer dan de helft van de voedselproductie in de wereld gevaar loopt.

Toenemende lokale droogte heeft op korte termijn al gevolgen zoals frequentere bosbranden en hittegolven, laat de Global Commission on the Economics of Water zien. Die commissie is in 2022 opgericht tijdens een waterconferentie in Nederland en bestaat uit wetenschappers en beleidsmakers uit alle delen van de wereld. Maar de gevolgen op langere termijn zijn nog ernstiger. Zo versnelt de opwarming van de aarde erdoor, bijvoorbeeld omdat bij verdroging van natte gebieden CO₂ vrijkomt en het ecosysteem instort.

Waterdamp

Een belangrijk effect daarbovenop is de verstoring van de ‘atmosferische rivieren’, de routes waarlangs waterdamp zich verplaatst van de ene plek naar de andere. Zo ontstaat de helft van regen op land door verdamping van water in gezonde ecosystemen elders – vooral in bossen. Die watersystemen zijn complex, maar overschrijden in veel gevallen staatsgrenzen.

Zo zijn landen als China en Rusland afhankelijk van dit soort atmosferische rivieren, terwijl landen als India en Oekraïne daar juist een bron van zijn. In Zuid-Amerika heeft Brazilië die rol voor Argentinië als bron van dit soort ‘groen water’. Als Brazilië verdroogt of zijn bossen kapt, krijgt Argentinië dus een regentekort. Verstoring van deze stroom groen water heeft grote gevolgen, omdat twee derde van de teelt van gewassen wereldwijd van regen afhankelijk is.

Maar ook met ‘blauw water’ –vocht in rivieren, meren, het grondwater of bijvoorbeeld gletsjers– gaat het niet goed. En dat water is belangrijk voor de rest van de teelt: een derde van de gewassen is afhankelijk van irrigatie. Een rapport van het World Resources Institute, ook van donderdag, berekende dat twee derde van die geïrrigeerde gewassen al gevaar loopt doordat grondwater opraakt of rivieren verdrogen. Dat raakt landen economisch hard; het gaat vaak om exportgewassen die veel geld opleveren, zoals suikerriet, rijst, maïs en graan.

„We kunnen deze crisis alleen oplossen als we volstrekt anders gaan denken over waterbeheer” - Tharman Shanmugaratnam, lid van de Global Commission on the Economics of Water

Tharman Shanmugaratnam, president van Singapore en lid van de Global Commission on the Economics of Water, stelt dat „we deze crisis alleen kunnen oplossen als we volstrekt anders gaan denken over waterbeheer. Door onder ogen te zien welke rol water heeft voor klimaatverandering en biodiversiteit, en door al onze economische middelen, zowel publiek als privaat, in te zetten voor vernieuwing van en investering in waterbeheer”.

Veiligheid

Dat is ook belangrijk vanwege de veiligheid. Tekort aan water of voedsel kan conflicten of oorlogen veroorzaken, maar ook nu al lopen bijvoorbeeld vrouwen en meisjes in veel landen gevaar te worden verkracht als ze water moeten halen en daar steeds langere routes voor moeten afleggen. Ook sterven nu al duizend kinderen per dag door ziektes die voortkomen uit gebrekkige toegang tot schoon drinkwater, stelt het rapport. En wereldwijd groeit het probleem: tegen 2030 zal er 40 procent meer vraag naar schoon water zijn dan er beschikbaar is.

De commissie pleit ervoor water niet te zien als eindeloos beschikbaar, zoals nu, maar als een publiek goed dat wereldwijd beschermd moet worden en op rechtvaardige wijze moet worden verdeeld.

Daarvoor is niet alleen internationaal waterbeheer nodig, maar bijvoorbeeld ook subsidie voor armere landen zodat ze hun ecosystemen kunnen beschermen die schoon water vasthouden of zelfs creëren.