Lesbrief Christen en kunst

Sommige christenen houden zich ver van kunst en cultuur. Ze voelen zich vreemdelingen in deze wereld. Anderen maken een tegengestelde keus. De schoonheid van kleur, klanken en taal trekt hen. Deze special gaat in op de verhouding tussen christendom en kunst. Wat zegt de Bijbel over cultuur? Hoe zijn christenen de geschiedenis door daarmee omgegaan? Hoe doen 21e-eeuwers dat?

In een serie van drie artikelen belichten we de relatie tussen christen en kunst. Kamerlid Kees van der Staaij: „Soms moet je je willen onthouden." Dr. Anne van der Meiden: Gereformeerde gezindte „zal nog veel verder veranderen." Schoolbegeleider F. van Toor: „We moeten niet amuseren, maar proclameren."

Bijbel laat cultuur volop doorklinken De Bijbel bevat geen afgeronde visie op kunst en cultuur. Christenen hebben mede daardoor op het terrein van kunst en cultuur misschien te veel gezwegen. Als „mens Gods” heeft een christen echter een culturele taak.

Vele vragen en verschillende antwoorden Dr. A. Th. van Deursen versus G. Slootweg, een voormalig hoogleraar geschiedenis van de VU tegenover een „ledeboeriaanse” leraar geschiedenis aan een scholengemeenschap in Middelharnis: dat is cultuuropdracht tegenover vreemdelingschap.

Thoene, Mak en Moerkerken doen het goed Bijna eenderde van de abonnees van het Reformatorisch Dagblad leest meer dan 25 boeken per jaar. Van dezelfde groep leest 35 procent jaarlijks hooguit tien boeken en 3 procent zegt nooit een boek ter hand te nemen, blijkt uit een schriftelijke enquête die is gehouden onder 1200 RD-lezers.

Tussen cultuurmijding en cultuurwijding Wat is de betekenis van cultuur voor een christen? De geschiedenis door heeft het christendom gependeld tussen isolement en acceptatie, tussen cultuurmijding en cultuurwijding.

• ca. 390 Hieronymus droomt dat hij voor de troon van de hemelse Rechter te horen krijgt:    „Ciceroniaan zijt ge, geen christen.” • ca. 1310 Dante Alighieri schrijft zijn ”Divina commedia” (Goddelijke komedie). • 1526 „Hier zijn de kunsten koud”, schrijft Erasmus uit de Nederlanden aan Hans Holbein    de Jongere in Basel. • 1637 De Amsterdamse kerkenraad protesteert tegen de opvoering van ”Gijsbreght van    Aemstel” bij de opening van de nieuwe schouwburg. • 1723 J. S. Bach verlaat het hof van Anhalt-Cöthen en wordt kerkelijk    ”director musices” in Leipzig • 1823 Isaac da Costa signaleert een toename van onzedelijkheid, onder meer door het lezen van     „hart- en verstand verpestende en ontzenuwende Romans.” • 1899 Dr. Abraham Kuyper houdt zijn Stone-lezingen over calvinisme en cultuur    in Princeton (VS). • 1994 Prof. dr. A. Th. van Deursen beschouwt in zijn Huizinga-lezing als christen de kwaliteit    van de hedendaagse cultuur.

Daniël Wayenberg, pianist „Allereerst ben ik christen. In de tweede plaats ben ik pianist”. Daniël Wayenberg (70) geeft solorecitals en treedt op met orkesten.

Mar Slingerland, kunstschilder „Mijn drijfveer? Schilderen zit in mijn genen. Ik wil en kan niet anders. Als ik in mijn atelier aan het werk ben, voel ik me pas zinvol.”

Sjaak Kaashoek, kunstschilder Sjaak Kaashoek (38) maakt schilderijen en etsen. Zijn onderwerpen zijn herkenbaar. „Wel voeg ik dingen aan de werkelijkheid toe.”

Menno van der Beek, dichter Menno van der Beek (33) is dichter. Stoeien met woorden deed hij als kind al. „Ik heb altijd een schrijfblokje bij me.”

Hans Werkman, schrijver „Schrijven is een creatief vak. Je maakt nieuwe dingen op basis van verzameld materiaal”, zegt Hans Werkman (61).

Jan Bonefaas, organist Het orgel heeft organist en componist Jan Bonefaas (73) altijd geboeid. Nog altijd geniet hij van het studeren achter de klavieren.

Leren lopen als een olifant De drempel naar de bioscoop wordt zienderogen lager. Het nieuwe vak culturele en kunstzinnige vorming dwingt docenten in het voortgezet onderwijs tot bezinning op dans en drama.

Geen vrouwen op de planken Altijd al trekken toneel en drama hele volksstammen. Maar ook altijd al bekijken christenen deze vorm van vermaak met een kritisch oog. Wat zijn hun bezwaren? Is toneel- en filmkritiek maar wat benepen geneuzel van puriteinse protestanten?

Een fluit en een viool van klei Toen Daniël nog maar drie jaar was, namen zijn ouders hem al mee naar klassieke concerten. „Die jongen zit zo vol muziek dat we het alleen maar gestimuleerd hebben toen hij naar het conservatorium wilde.”

Toch naar de kunstacademie Winnie Verbeek (28) studeert handvaardigheid aan de Academie voor Beeldende Vorming in Amsterdam. Eigenlijk is het een lerarenopleiding, maar Winnie noemt het „een verkapte kunstacademie.” De school lijkt die visie te delen.

Een documentaire als kunstwerk Zijn kinderen kregen belangstelling voor cultuur met de paplepel ingegoten, hoewel N. Stam altijd benadrukt heeft dat het oog niet wordt verzadigd van zien. „Uiteindelijk nemen kunst en cultuur maar een marginale plaats in het leven in, als tegenwicht voor zware arbeid.”