Voor veel Syrische vluchtelingen maken angst, zorgen, herinneringen aan geweld en het verlies van dierbaren deel uit van het dagelijkse leven. „Ik kan mijn kinderen niet geven wat ze nodig hebben. We waren gelukkig in Syrië, maar nu voel ik mij depressief”, vertelde Rashid, een vader van vijf kinderen, terwijl ik hem opzocht in zijn zelfgebouwde tent in Libanon. Net als veel andere vluchtelingen leven hij en zijn familie nu in een informeel tentenkamp in een vreemd land. Hij is niet in staat om te werken en het voorzien van zijn familie in de meest basale behoeften is een dagelijkse strijd. Mijn Medair-collega vroeg de vrouw van Rashid naar haar leven. Ze sloeg haar handen voor haar ogen en huilde zachtjes.

Acht jaar crisis in Syrië heeft diepe sporen achtergelaten op het psychologische welzijn. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft meer dan de helft van de Syriërs behoefte aan geestelijke en psychosociale ondersteuning.

Psychosociale nood onder vluchtelingen is een van de meest vergeten behoeften. Mentale wonden zijn vaak onzichtbaar. Tijd alleen kan trauma’s niet genezen en wanneer mensen niet meer worden blootgesteld aan het gevaar dat hen dwong te vluchten, wordt er te vaak van uitgegaan dat de psychische pijn ook verdwenen is. Tijd kan de pijn iets verzachten, maar de wonden verdwijnen meestal niet. Sterker nog, de ontheemding, de stress die het dagelijks overleven met zich meebrengt, de onzekerheid over de toekomst en het nieuws van het overlijden van geliefden in hun thuisland dragen allemaal bij aan de psychologische tol voor degenen die al zwaar getroffen zijn door oorlogstrauma’s.

Stigma

Geestelijke gezondheidsproblemen gaan vaak gepaard met een stigma. Dit weerhoudt mensen ervan om hulp te zoeken. Een Syrische vrouw die deelnam aan een van Medairs psychosociale ondersteuningssessies zei hierover: „Ik wil niet dat mensen weten dat ik hierheen kom. Ze zullen denken dat ik te zwak ben en dat ik mijn tijd besteed aan zaken die niet belangrijk zijn, in plaats van me te richten op hoe ik aan voedsel voor mijn kinderen kan komen of geld kan vinden om ze naar school te sturen.”

Wereldwijd krijgt ongeveer een op de vier mensen op een bepaald moment in zijn of haar leven te maken met psychische problemen. In lage- en middeninkomenslanden ontvangt volgens de Wereldgezondheidsorganisatie meer dan 75 procent van de mensen met psychische problemen geen behandeling. Onder hen vallen veel slachtoffers van humanitaire crises. Ondanks de grote mentale nood hebben juist mensen in crisisgebieden nauwelijks toegang tot psychosociale en geestelijke gezondheidszorg. Stigmatisering, een tekort aan specialisten en een geringe kwaliteit dragen daaraan bij.

Door geestelijke gezondheid en psychosociale steun in noodhulpactiviteiten te integreren, kan de humanitaire gemeenschap mensen helpen het hoofd te bieden aan de psychische gevolgen van trauma’s en dagelijkse stress, en tegelijkertijd de veerkracht van de vluchtelingengemeenschap als geheel vergroten.

Steungroepen

De vluchtelingengemeenschappen kunnen versterkt worden door het organiseren van sportactiviteiten voor kinderen en jongeren, het opzetten van speciale ”kindvriendelijke ruimten” en het organiseren van steungroepen voor vrouwen. Anderen hebben behoefte aan de meer gerichte zorg van een psychosociale lotgenotengroep. Een Syrische vrouw die deel uitmaakt van een Medair-lotgenotengroep in Libanon zei: „Jullie sessies geven me de kans om te delen en te verwerken wat ik heb meegemaakt. Ze herinneren me er ook aan dat we dit samen doen. Ik ben niet alleen. Veel andere vrouwen hebben te maken gehad met dezelfde ontberingen als ik.”

Als humanitaire gemeenschap mogen we de mentale gezondheid en het psychosociale welzijn van de mensen in nood niet negeren. Het bieden van schoon drinkwater, gezondheidszorg en een veilig onderdak aan vluchtelingen en de vele anderen in nood is niet genoeg. We moeten ook zoeken naar manieren om de gebroken geest van mensen te herstellen en hun emotionele veerkracht te vergroten.

Cruciaal

Minister Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft psychosociale hulp onlangs in haar buitenlandbeleid tot een prioriteit gemaakt. Zij erkent dat mentale en psychosociale hulp, gericht op individueel en collectief herstel, van cruciaal belang zijn voor het dagelijks functioneren van mensen en de wederopbouw van ontwrichte samenlevingen. Dat minister Kaag aan psychosociale steun in noodhulp prioriteit geeft, is een belangrijk stap in de goede richting.

We mogen de Syrische vluchtelingen en de miljoenen andere ontheemden niet aan hun lot overlaten. Talloze Syriërs staan, net als Rashids familie, elke dag bloot aan traumatische ervaringen. Kinderen groeien op in zeer stressvolle situaties. Wanneer de geweren zwijgen en er geen schoten meer klinken, zullen de emotionele wonden niet van de ene op de andere dag genezen. De humanitaire gemeenschap heeft de verantwoordelijkheid om Syrische vluchtelingen te ondersteunen in het genezingsproces. De tijd om actie te ondernemen is nu.

De auteur is directeur van de christelijke noodhulporganisatie Medair.