De verwachting is dat de excuses in december worden aangeboden als het kabinet reageert op het rapport van het adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden. Dat kwam afgelopen zomer al met de aanbeveling dat Nederland moet erkennen dat het misdaden tegen de menselijkheid heeft gepleegd met de slavenhandel, die voortduurde tot 1863, en daar excuses voor moet maken. Ook moest de overheid volgens dit college bereid zijn om dit „historische onrecht” en de langdurige gevolgen daarvan te herstellen.

In het regeerakkoord heeft het kabinet al gezegd dat het in 2023 extra aandacht wil besteden aan het slavernijverleden. In zijn laatste troonrede, op Prinsjesdag, verwees ook koning Willem-Alexander naar dat herdenkingsjaar.

Kamerleden van D66, PvdA, GroenLinks, SP, CDA, BIJ1, ChristenUnie en Volt adviseerden het kabinet excuses te maken, nadat zij zich afgelopen zomer door middel van een reis naar Caribisch Nederland en Suriname hadden verdiept in het slavernijverleden.

In 2020 zei premier Rutte nog te vrezen dat excuses het maatschappelijke debat niet zouden helpen en juist zouden leiden tot polarisatie. Hij wees het idee toen van de hand, maar afgelopen zomer sprak ook hij de verwachting uit later dit jaar een „volgende stap” te kunnen zetten.

Het kabinet is niet de eerste instantie in Nederland die excuses aanbiedt voor de slavenhandel. Eerder boden onder meer de gemeenten Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, De Nederlandsche Bank en de provincie Noord-Holland excuses aan voor hun rol in het slavernijverleden. De gemeente Middelburg heeft het voornemen uitgesproken om dit op het juiste moment te doen.

Bewustwording

Onderdeel van de kabinetsplannen zou verder zijn een bedrag vrij te maken van 27 miljoen euro voor de komst van een slavernijmuseum in Amsterdam. Ook zou er een fonds moeten komen van 200 miljoen euro voor de bewustwording van de Nederlandse rol in de slavernij, via projecten of lespakketten in scholen.

Bij monde van Kamerlid Pim van Strien plaatste regeringspartij VVD donderdag overigens vraagtekens bij deze voorgenomen uitgave. „Als dit waar is, is het waanzin”, schreef het Kamerlid op zijn Twitterpagina. „Dit geld kunnen we beter besteden aan de toekomst in plaats van het verleden. Wat de VVD betreft is dit geen gelopen race. Kamer aan zet.”

In de Tweede Kamer is een meerderheid voor excuses. Ook de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme, Rabin Baldewsingh, toonde zich vrijdag enthousiast.

Baldewsingh tekende wel aan dat het gebaar zijns inziens alleen zin heeft als koning Willem-Alexander ze maakt. „We kunnen als land alleen tot heling komen als de excuses komen namens iedereen in het land”, stelde hij op NPO Radio1. „Om die reden moet de koning het doen”, zegt Baldewsingh. „Die vertegenwoordigt als staatshoofd iedereen in Nederland.”

Kabinetten komen en kabinetten gaan, vindt de coördinator, dus als alleen premier Rutte sorry zegt, is de waarde van dat signaal relatief.