Torenhoge energieprijzen en boodschappen die steeds duurder worden. Talloze Nederlanders kampen met een aanzienlijk koopkrachtverlies. Wat merken diaconieën daarvan en hoe spelen ze erop in?
Of diaconieën de laatste maanden te maken krijgen met een toename van hulpvragen? „Dat is lastig te zeggen”, reageert dr. Thijs Tromp, bijzonder hoogleraar diaconaat aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). „Recente onderzoeken geven aan dat diaconieën en diaconale organisaties verwachten dat ze met toenemende hulpvragen te maken zullen krijgen, maar ik heb nog geen signalen dat hiervan nu al op grote schaal sprake is.”
Recent had Tromp contact met Vereniging SchuldHulpMaatje, waarmee veel diaconieën samenwerken. „SchuldHulpMaatje ziet de laatste tijd een lichte stijging van het aantal hulpvragen. De organisatie heeft vooral zorg voor de toekomst. Dat kom ik meer tegen. Diaconieën bereiden zich voor op pittiger tijden. Iedereen maakt zich klaar voor de storm, maar die storm moet nog komen. Kennelijk zijn er nu nog voldoende buffers, maar als straks de jaarafrekeningen komen voor gas en elektra, komt de nood vermoedelijk aan de man.”
In hoeverre speelt mee dat mensen mogelijk een hoge drempel richting de diaconie ervaren?
„Er ligt altijd een drempel. Dat weten we al heel lang. De meeste mensen –er zijn uitzonderingen– vragen niet zomaar om hulp. Mensen kloppen eerder te laat dan te vroeg aan bij een diaconie of een instantie als SchuldHulpMaatje. Sommigen steken zich eerst extra in de schulden om een hulpvraag bij een diaconie uit te stellen.”
Wat kan een diaconie doen om de drempel te verlagen?
„Mijn belangrijkste advies is: Wees zichtbaar. Maak duidelijk dat je er bent, in het kerkblad, via de kerk-app of desnoods in de plaatselijke krant. Een diaconie richt zich meestal in eerste instantie op de broeders en zusters in de eigen gemeente, maar de meeste diaconieën maken ook expliciet duidelijk dat ze er zijn voor iedereen die in nood is. Al proef ik daarbij weleens wat aarzeling, want stel dat er dan ineens een heleboel mensen aankloppen? Laten we echter de Bijbelse lijn vasthouden: goed doen aan állen, inzonderheid aan de huisgenoten des geloofs. Geef in publicaties als diaconie duidelijk aan dat mensen zich er niet voor hoeven te schamen als ze bij een diaconie aankloppen en dat elke hulpvraag serieus genomen wordt.”
Hoe kunnen gevoelens van schaamte worden weggenomen?
„Schaamte speelt altijd een rol en is op zich niet verkeerd. Voor de meeste mensen is het een erezaak om voor zichzelf te kunnen zorgen en zo mogelijk ook voor anderen. Wanneer dat niet meer lukt, voelen ze zich tekortschieten of falen. Laten diaconieën mensen daarom aanmoedigen: als het niet meer gaat, stap de drempel over en maak je hulpvraag bekend. Juist in de kerk is hulp ontvangen geen schande.”
Wat kan iemand die bij de diaconie aanklopt concreet verwachten? Moet hij bijvoorbeeld volledige inzage geven in zijn financiën?
„Mijn ervaring is dat diaconieën over het algemeen uiterst discreet met hulpverzoeken omgaan en goed beseffen hoe moeilijk het voor mensen is om hulp te vragen. Als een diaken inzicht vraagt in de financiën, is dat niet bedoeld als een controlemechanisme, maar als een middel om te kijken hoe de ander het beste geholpen kan worden. Het gaat bij diaconaat niet alleen om het oplossen van incidenten. Mensen zijn uiteindelijk het meest gebaat bij structurele oplossingen. Als het schip water maakt, willen diakenen met liefde helpen met hozen, maar liever repareren ze het gat in de romp. Voor duurzame oplossingen is inzicht in iemands inkomsten en uitgaven nodig.
Een diaconie weet goed welke mogelijkheden er zijn voor gemeenteleden die financiële zorgen hebben. Denk aan lokale armoederegelingen en toeslagen, die bij hen vaak niet bekend zijn. Diakenen kunnen helpen om de weg daarin te vinden. Zo nodig kan een diaconie ook een professionele budgethulpverlener inschakelen of doorverwijzen naar een schuldhulpmaatje.”
Zijn diaconieën voldoende voorbereid op de storm die ze verwachten?
„Naar mijn idee hebben de diaconieën het vizier op scherp. Ze hebben op allerlei terreinen oog voor de nood en zijn in staat snel in te spelen op actuele situaties. Een indrukwekkend voorbeeld, op een heel ander gebied, vind ik recente initiatieven van kerken in het noorden van het land om asielzoekers uit Ter Apel op te vangen. Dat laat zien dat kerken en diaconieën snel in actie kunnen komen als dat nodig is en dat er dan ook tal van vrijwilligers klaarstaan om te helpen. Hartverwarmend.
Als het gaat om toenemende gevolgen van koopkrachtverlies, zullen diakenen daar eveneens goed op inspelen. Het is nu nog niet duidelijk hoe veel financiële middelen daarvoor nodig zullen zijn. Maar er is altijd een kerkelijke gemeenschap die bereid is het saldo van een diaconie aan te vullen als de situatie daarom vraagt. Als de nood groot is, is de vrijgevigheid ook groot, zo blijkt telkens weer. Dat is niet iets om ons op voor te laten staan, maar het is wel mooi om te zien.”
