Uit de onlangs gepubliceerde bibliotheekstatistieken van de nationale bibliotheek KB (Koninklijke Bibliotheek) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat Zeeland na Flevoland (27 procent) het hoogste percentage inwoners heeft dat lid is van een openbare bieb. Ruim 93.000 Zeeuwen hebben een pasje waarmee ze boeken kunnen lenen, wat neerkomt op zo’n 24 procent van het totale inwoneraantal van de provincie. Landelijk is ongeveer één op de vijf mensen geabonneerd op de bibliotheek.

Met name onder jongeren is een abonnement populair; zo’n 80 procent van de jeugd tot 18 jaar is lid van de bibliotheek in Zeeland. In provincies als Utrecht (55 procent) en Zuid-Holland (57 procent) ligt dat percentage aanzienlijk lager.

Antoinette van Zanten, hoofd dienstverlening en educatie van de Zeeuwse bibliotheken (ZB), denkt dat de bibliobus, een vrachtwagen met een aanhanger vol boeken, een belangrijke rol speelt in het succes. „Doordat de bus op zo’n tachtig verschillende locaties in Zeeland stopt, hebben inwoners van kleine dorpen direct toegang tot zo’n 50.000 boeken. Het voordeel ervan is dat biebleden zo de mogelijkheid hebben om heel dicht bij huis een boek te lenen.”

Dat blijkt ook uit cijfers van het CBS. De gemiddelde afstand tot een bibliotheekvoorziening is nergens in Nederland zo laag als in de Zeeuwse gemeente Veere: 500 meter. Ook in het Zeeuwse Noord-Beveland hoeft een dorpsbewoner gemiddeld maar zo’n 600 meter af te leggen voor het lenen van een boek.

Daarentegen is de afstand tot een vaste bibliotheekvestiging, met brede dienstverlening en ruime openingstijden, bovengemiddeld hoog in Zeeland. In datzelfde Veere is de afstand tot een vaste bibliotheek 9 kilometer. In Noord-Beveland is dat zelfs 14,6 kilometer.

De bibliobus moet dan ook koste wat het kost behouden worden, vindt Van Zanten. „In veel andere delen van het land verdwijnt de bus langzaam. Als het ook in Zeeland zo ver zou komen, zitten we met een groot probleem. Met name in veel kleine dorpjes op het platteland, waar de afstand tot een vaste bibliotheek groot is, maken veel mensen gebruik van de bibliobus.”

Naast de biebbus speelt ook het hoge serviceniveau volgens het afdelingshoofd een belangrijke rol bij de populariteit van de openbare bieb. „In Zeeland hebben we één systeem. Wie een boek leent in Goes, kan hem in Middelburg terugbrengen. Ook kijken we bij de aanschaf van boeken naar de wensen van leden. Zo hebben we een christelijke en inmiddels ook een Oekraïense boekencollectie. Zeeland is wat homogener dan Zuid-Holland, dus dan is inspelen op de behoeften ook makkelijker.”

Refoscholen

De christelijke boekencollecties worden uitgeleend aan diverse schoolbiebs op refoscholen. „Het is mooi om vanuit de openbare bibliotheek iets te kunnen leveren wat aansluit bij hun christelijke identiteit”, zegt Van Zanten. De refoscholen hameren volgens haar sowieso op het belang van leesonderwijs. „Zo kan er wekelijks een leesconsulent van de openbare bieb langskomen die activiteiten met de leerlingen doet om het leesplezier te vergroten.”

Van Zanten denkt dat de rol van religie niet onderschat moet worden bij de leesgrage Zeeuwen. „Ik zie op die refoscholen veel enthousiasme over lezen, maar ook in de kleine plattelandsdorpjes, waar een groot deel van de bevolking christelijk is. Als de bibliobus stopt in zo’n klein Zeeuws plekje, loopt het er vaak storm. Mensen kijken vanwege hun geloof minder of geen tv. Ook internet lijkt nog wat meer een taboe. In hun vrije tijd pakken ze daarom sneller een boek.”

Van Zanten is blij met het enthousiasme op de scholen, maar weet ook dat niet álle Zeeuwen blij worden van lezen. „Jongeren en ouderen pakken sneller hun mobiel dan een boek. Dat is jammer, want lezen is belangrijk voor de algemene ontwikkeling. Wie dagelijks een kwartier leest, leert jaarlijks zo’n duizend nieuwe woorden.”

Wie niet goed kan lezen, ervaart daar volgens haar dagelijks hinder van. „Van het halen van je autotheorie tot het invullen van een overheidsformulier, bij alles is het handig om goed te kunnen lezen.”

Verschillende Zeeuwse gemeenten brengen het belang van lezen daarom al vroeg onder de aandacht. Van Zanten: „Drie maanden na de geboorte van een kind krijgen ouders via de gemeente een Boekstartkoffertje aangeboden. Daarin zitten een biebpasje, een knuffel, een boek en een luister-cd. En op het consultatiebureau legt een leesconsulent uit hoe belangrijk lezen en voorlezen is voor de ontwikkeling van een kind.”

De ontlezing van de maatschappij heeft volgens Van Zanten gevolgen voor de functie van de bibliotheek. „De bieb is al lang niet meer de plek waar alleen boeken geleend worden, maar ook een loket waar mensen geholpen kunnen worden met de aanvraag van bijvoorbeeld een DigiD.”

Ook Helen Johnson, woordvoerder van de nationale bibliotheek KB, bevestigt dat de bibliotheek de laatste jaren veel meer taken op zich is gaan nemen. „Bibliotheken organiseren tal van activiteiten, zoals taallessen voor nieuwe Nederlanders en klik- en tikcursussen voor mensen die minder goed overweg kunnen met een computer. Lezen vormt nog steeds de kern, maar de bibliotheek heeft door de jaren heen een maatschappelijk-educatieve rol gekregen.”

Chauvinisten

Taal speelt in al die activiteiten een belangrijke rol. Veel bibliotheken huisvesten bijvoorbeeld een Informatiepunt Digitale Overheid (IDO). Johnson: „Uit onderzoek blijkt dat zo’n 2,5 tot 4 miljoen Nederlanders moeite hebben met digitaal zakendoen met de overheid. Het zijn ingewikkelde systemen en de taal die gebruikt wordt in de formulieren is vaak moeilijk. Bibliotheekmedewerkers helpen met het invullen van formulieren of geven cursussen om de digitale vaardigheid te vergroten. Zo wordt geprobeerd de kloof tussen overheid en burger wat te verkleinen.”

Dergelijke activiteiten zijn voor iedereen vrij toegankelijk. Om mee te doen is lidmaatschap van de bibliotheek dus niet verplicht. „De drempel is laag, iedereen is welkom. De bieb speelt zo een centrale rol in de samenleving. Mede door de verbreding van de activiteiten en de educatieve functie, zie ik de toekomst van de bibliotheek rooskleurig in”, vertelt Johnson.

Ook Van Zanten van de Zeeuwse Bibliotheken denkt dat de bibliotheek nog een lang leven beschoren is. „Zeeuwen lezen graag. En doordat we ook op scholen volop inzetten op leesbevordering en educatie, zullen we ook in de toekomst nog bestaansrecht hebben. Daarnaast zijn er ontzettend veel jongeren lid van de bieb. Een abonnement was al goedkoop en sinds dit jaar zelfs helemaal gratis voor iedereen onder de 18 jaar.”

Welk boek de Zeeuwse bibliotheken het vaakst uitlenen, durft Van Zanten niet te zeggen. Wel weet ze dat boeken over Zeeland het altijd goed doen. „Jaarlijks reikt de Commissaris van de Koning een prijs uit voor het beste Zeeuwse boek. Vervolgens is zo’n boek bij ons binnen mum van tijd uitgeleend. Het is en blijven toch een beetje chauvinisten, die Zeeuwen.”