Heel wat afleveringen in deze rubriek gaan namelijk over geopolitiek, zoals de oorlog in Oekraïne en de situatie in het Midden-Oosten. Dat zijn dan ook wij-zij-onderwerpen van jewelste. Maar is het klimaat niet nog veel groter? Is dat niet, zoals Van Reybrouck zegt, „het allergrootste veiligheidsvraagstuk van onze tijd”?

Het punt is dat ik me er nauwelijks aan durf te branden. Deze rubriek probeert als het even kan iets van een oplossingsrichting te zoeken. Dat lijkt onmogelijk in het geval van het klimaat, gebombardeerd als we worden met berichten over hoe onleefbaar de aarde aan het worden is. Het lijkt alsof het snel opkomende tij onmogelijk nog te keren valt.

Opportunisme

Ik snap dus best dat sommige christenen zich helemaal terugtrekken uit de discussie, zeker als ze toch al wereldmijdende trekjes hebben. Het gaat toch om de hemel? Of, in een theologisch meer correcte versie: er komen toch een nieuwe hemel en een nieuwe aarde? In beide gevallen is het resultaat hetzelfde: wij gaan hier het verschil niet maken en laten die discussie aan anderen over.

Het probleem met die houding is dat ze nog maar één stap verwijderd is van: na ons de zondvloed. Vrij letterlijk, in dit geval. En zo’n houding is puur opportunisme.

Maar wat dan wel? Ik vlieg behoorlijk vaak en ik zou niet weten hoe ik mijn werk moet doen zonder in een vliegtuig te kunnen stappen. Ik leef in een van de droogste delen van de wereld, waar mensen desondanks gigantisch veel water verbruiken. Ik woon in een gebied waar de zon vrijwel altijd schijnt maar waar zonnepanelen lange tijd nauwelijks werden gebruikt omdat er zo veel olie in de grond zit.

Ik zie zelf ook wel hoe krom dat is, maar hoe moet ik me daartoe verhouden? Als ik niet mee wil gaan met de doemdenkers op klimaatgebied maar evenmin mijn kop in het woestijnzand wil steken, wat is dan een Bijbels gefundeerde uitweg? Bestaat die wel?

Levend organisme

Het duidelijkste antwoord daarop vond ik in de gedachten van de filosofen Henk Jochemsen en Jan van der Stoep, die in 2023 samen met andere auteurs het boek ”Laat de aarde juichen” schreven. De drie pijlers onder dat boek helpen me om écht een stap verder te komen.

Tegen het paniekerige gevoel dat we onafwendbaar op de ondergang afstevenen, zetten ze het stevige Bijbelse verhaal dat God de schepping draagt. Hij is niet alleen Degene Die met de schepping begon, maar Hij gaat er ook mee door. Voor deïsme, de overtuiging dat God alles in werking heeft gezet maar daarna Zijn handen van ons af heeft getrokken, is dus geen plaats. Niks geen grote Horlogemaker Die alleen maar een mechaniek in werking heeft gesteld. God is een betrokken God en Zijn schepping is een levend organisme dat in zijn totaliteit door Hem wordt gedragen. Dat is de eerste pijler.

De tweede is juist gericht tegen de andere kant van het spectrum. Tegen de gedachte dat we als kleine mensjes niets uit kunnen halen, komen de auteurs met de Bijbelse lijn dat mensen volop meedoen in de schepping. Zijn al onze inspanningen om het klimaat te redden vergeefs? Dat valt nog maar te bezien. De wereld is ergens op aangelegd, heeft „een diepere bedoeling en zin”. Mensen kunnen die bedoeling herkennen en hun keuzes daarop afstemmen. We hebben de taak én de mogelijkheid om het goede te zoeken. Zinvolle acties voor een beter klimaat tellen echt. Voor fatalisme is dus geen plaats.

De schepping moet niet alleen maar worden veranderd, maar getransformeerd

Rot

Met die twee pijlers kun je als christen al aardig uit de voeten, en ik dacht eerst dat het daarbij zou blijven. Maar de meest diepgaande moet nog komen. De schepping moet niet alleen maar worden veranderd, betogen de auteurs, maar getransformeerd: diepgaand veranderd van vorm.

Dat is nodig omdat alles is doordrongen van het kwaad. Wie denkt dat we het wel redden met duurzaam leven, met wat aanpassingen hier en daar, heeft niet begrepen dat de bestaande structuren van onze wereld tot in hun gebeente zijn aangevreten door het rot. Als de manier waarop we onze economie hebben vormgegeven bijvoorbeeld systematisch zorgt voor uitbuiting van de schepping, helpt duurzaam leven niet voldoende.

Moeten we dus de structuren zelf aanpakken? In zekere zin gebeurt dat met de energietransitie, die helemaal weg wil van fossiele brandstoffen. Ik denk dan meteen aan de demonstranten die zich vastketenen op de A12. Maar, en dat vind ik het verrassende, zelfs dat gaat niet ver genoeg. „Er is wel sprake van verandering, maar niet van morele inkeer en het zoeken naar een nieuw begin”, stellen de filosofen.

Inkeer –of heel ouderwets: bekering– is dus nodig. En die zou kunnen beginnen met het realiseren van Wie God werkelijk is. „Ervaren we als moderne mensen nog wel echt eerbied, een huiverend ontzag voor onze Schepper?” schrijven de auteurs ergens. En: „We moeten opnieuw leren beseffen hoeveel pijn we de Schepper doen als we Zijn goede schepping kapotmaken.”

Van wij tegenover zij wordt het wij tegenover Hem. Dat inzicht komt binnen. Want duurzaam leven is dan opeens niet meer iets wat je erbij doet; het wordt een niet weg te denken onderdeel van een heilig leven.

Journalist Jacob Hoekman speurt in de geschiedenis naar antwoorden op weerbarstige vragen bij het nieuws.