In januari verscheen er een onderzoek (in opdracht van Trouw) naar opvattingen over het kerk-zijn en de kerkleiding in de Room-Katholieke Kerk (RD 27-1). Voor kenners bevat het onderzoek onder Nederlandse rooms-katholieken geen grote verrassingen. Oudere parochianen vinden dat de kerk te ver af staat van de wereld en van de ideeën van kerkgangers, dat de kerkelijke hiërarchie te weinig luistert naar het kerkvolk en geen boodschap heeft aan het zegenen van homohuwelijken, het toestaan van euthanasie en het wijden van vrouwen tot priester en diaken.

Op 20 november 2020 reageerde ik in een ingezonden brief op een opinieartikel van E. E. M. van Tilburg-van Beek, waarin zij schreef dat de diepe kloof tussen rooms-katholicisme en protestantisme er nog altijd is (RD 5-11-2020). Bij herlezing van dat artikel valt me nu op dat ik in de brief niet inga op de inhoudelijke argumenten van de auteur maar alleen op de uiterlijke verschijnselen. Ja, de RKK organiseert grote jongerenmanifestaties en ja, er zijn voor zover ik weet nog steeds rooms-katholieken die de Bijbel lezen en SGP stemmen, al is FVD een geduchte concurrent.

„De RKK heeft de jaren van polarisatie achter zich gelaten”, was daarom een van de conclusies van mijn brief. De vraag die ik nu moet stellen, is: „welke polarisatie?” Want het onderzoek onder rooms-katholieken in Nederland laat zien dat onder parochianen vooral de vrijzínnigheid heerst. Een wereldbeschouwing die haaks staat op die van de reformatorische kerken. In dat opzicht is de polarisatie nooit weggeweest, alleen is deze inhoudelijk van kleur verschoten.

Het onderzoek van Trouw geeft aan dat de jongere kerkgangers conservatiever zijn dan de oudere generatie. Een ontwikkeling die ook binnen de reformatorische kerken zichtbaar moet zijn (denk bijvoorbeeld aan de petitie van SGP-jongeren over vrouwen in de politiek). Het gaat over vrijzinnige, seculiere thema’s als euthanasie, homohuwelijk en voltooid leven, maar zeker ook over theologisch inhoudelijke thema’s als celibaat, vrouwen als priester en meer nog de opvattingen over sacramenten, de traditie en de Mariaverering. De tegenstellingen vanuit de RKK richting de ”ketters” zal daarin alleen maar scherper worden.

Binnen reformatorische kringen wordt wel gedacht dat men samen met de rooms-katholieken tegen de seculiere storm moet vechten. Diezelfde gedachte kom ik ook in rooms-katholieke gelederen tegen. Maar voor een rooms-katholiek als ik, die de GezinsGids leest, die het boek ”Ketter aan het Binnenhof” van Bart Jan Spruyt een openbaring vond en die onlangs met de evangelist van de Gereformeerde Gemeenten hier in Leeuwarden een zeer prettig gesprek had, is het nu maar zeer de vraag of die samenwerking wel mogelijk is. Natuurlijk, samen sterk staan tegenover de seculiere agenda van abortus en voltooid leven is alleen maar aan te bevelen. Maar wat betreft die thema’s hoeven we van de generatie van na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) niets te verwachten! Dan moet de hoop gevestigd worden op de jongeren, maar die slaan op theologisch gebied eerder af richting het Concilie van Trente (1545-1563) en de Contrareformatie.

Wat dat betreft moet ik Van Tilburg-van Beek met terugwerkende kracht meer dan gelijk geven. Zij is dan ook langer rooms-katholiek geweest dan ik. Ze schreef: „Rooms-katholieken denken in traditie. Zij leren hun godsdienst vooral door navolging. De leer van de kerk is van minder belang dan het doen van plichten. Woorden hebben een ondersteunende functie. Ze bewegen mee in de traditie. Dat maakt woorden inhoudelijk rekbaar.” De uitkomst van het onderzoek bevestigt dit slechts.

De auteur is een calvinistische katholiek.