Om verstandig om te kunnen gaan met je geld, is het belangrijk om inzicht te krijgen in je financiële situatie. Daarom is het nuttig om eens een maand lang al je uitgaven in kaart te brengen, vertelt econome en financieel journalist Erica Verdegaal (61). „In een financieel gezond huishouden komt er standaard meer geld binnen dan eruit gaat. Door je uitgaven bij te houden zie je met­een waar je veel geld aan uitgeeft en word je je bewust van je uitgavenpatroon.”

Dat het belangrijk is om te weten hoe je er financieel voorstaat, vindt ook Adrianne Hooimeijer-Mourits (32), auteur van het boek ”Acti€f besparen” en beheerder van Aad Actief, een blog met bespaartips. „Veel mensen weten niet wat ze betalen aan bijvoorbeeld gas, elektra, hypotheek of verzekeringen. Mensen hebben geen idee waar hun geld naartoe gaat. Begin eens met het bekijken van je bankafschriften of houd je uitgaven bij in een Excel­bestand. Door alles met de pinpas te betalen, heb je met­een een helder overzicht van hoeveel geld eruit gaat.”

Hoewel veel experts consumenten aanraden om een financieel plan op te stellen, is Verdegaal van mening dat dat weinig toevoegt. „Een plan maken klinkt zwaar en het stoot mensen af. Bovendien is het leven niet te plannen. Het is belangrijker om een levensreserve op te bouwen. Daar kun je alle kanten mee op. Zo’n reserve is natuurlijk ook belangrijk voor mensen met een laag inkomen, maar het opbouwen ervan is voor hen helaas niet altijd haalbaar.”

Om een financiële buffer te creëren, kun je aan het begin van iedere maand een bepaald percentage –ten minste 10 procent als het aan Verdegaal ligt– van je inkomen opzijzetten. De noodreserve moet in grote lijnen de grootte hebben van zo’n drie tot zes keer het bedrag dat je maandelijks uitgeeft. Om het benodigde bedrag exact te berekenen, kun je de Bufferberekenaar van het Nibud 
gebruiken. Verdegaal, die tevens columns schrijft voor onder andere Het Financieele Dagblad en NRC Handelsblad: „Het Nibud gaat uit van een vrij hoog bedrag, zodat je niet meteen in de problemen komt wanneer je auto kapot gaat en tegelijkertijd de wasmachine ermee ophoudt.”

Spaardoelen

Het pensioen is een van de belangrijkste dingen om voor te sparen, stelt Verdegaal. „De meeste werknemers sparen daar automatisch voor, omdat ze verplicht pensioen opbouwen via hun werkgever. Maar ook voor zzp’ers en ondernemers is het van belang om dit zelf goed te regelen. Verder is het verstandig om een bedrag te sparen als je je kinderen financieel wilt ondersteunen tijdens hun studie. Dat is een enorme uitgave.”

Voor deze grote spaardoelen kun je geld opzijzetten in speciale potjes, bijvoorbeeld op een aparte bank- of spaarrekening, legt de econome uit. „Daar ben ik een groot voorstander van, omdat je geld uit aparte potjes minder snel uit zult geven. Zo houd je meer grip op je financiën.”

Spaardoelen kunnen ook kleiner zijn, vindt Hooimeijer. „Als je kind naar het voortgezet onderwijs gaat, heeft het een fiets, een rugtas, een rekenmachine en boekengeld nodig. Daar kun je elke maand geld voor opzijzetten, zodat het geld er ligt zodra je het nodig hebt. Datzelfde geldt voor de aanschaf van een andere auto. De vraag is: wil je voor een nieuwe auto sparen? Of koop je hem liever op afbetaling, waardoor je een schuld creëert?”

Wanneer je bespaart, houd je meer over om weg te geven. „Geven maakt rijk”, aldus Hooimeijer. „Dat kan op verschillende manieren. Zo kun geld geven aan een goed doel, iemand laten mee-eten, een boodschappenpakket langsbrengen, iemands kleding herstellen of oppassen op iemands kinderen. Ook kun je als gezin sparen voor een goed doel. Als onze kinderen leren lezen sponsoren wij een kindje. Onze kinderen mogen hem of haar samen brieven schrijven om contact met het kind te onderhouden. Op deze manier leren ze naar anderen om te zien, voor de sponsorkindjes te bidden en samen geld aan een goed doel te geven.”

Sparen kan moeilijk zijn, erkent Verdegaal. De maatschappij is erop ingericht dat mensen veel geld uitgeven. „Bedrijven gebruiken slinkse technieken om ons dingen te laten aanschaffen en geld uit de zak te kloppen. Denk aan reclamefolders vol aanbiedingen of gesponsorde posts op sociale media waarin influencers het ene na het andere product aanprijzen, omdat ze daar geld voor krijgen.” Deze vormen van reclame zorgen ervoor dat het moeilijk is om niets te kopen, vindt Verdegaal.

Pubers

Voor mensen met een gezin is besparen extra lastig. Verdegaal: „Hoe kleiner het kind, hoe makkelijker je kunt besparen. Maar met pubers wordt het ingewikkelder. Pubers zijn geneigd om veel geld uit te geven, lang onder de douche te staan en veel elektriciteit te verbruiken. Het is belangrijk om daar paal en perk aan te stellen, anders wordt de energierekening erg hoog. Stimuleer je kinderen om een krantenwijk of bijbaantje te nemen en laat hen bepaalde dingen zelf betalen, zodat ze leren hoe ze om moeten gaan met geld.”

De financieel journaliste pleit ervoor om kinderen al jong financieel bewust te maken van sparen, verdienen en kopen. „Als je kinderen 18 worden, wordt het ingewikkeld qua financiën. Ze gaan verdienen, krijgen mogelijk toe­slagen en studiefinanciering en ze moeten bijvoorbeeld hun zorgverzekering gaan betalen. Daarom is het belangrijk om je kinderen hierin te begeleiden en nog een poosje mee te kijken met hun financiën. Daar leren ze van.”

Door te beleggen kun je volgens Verdegaal maandelijks geld reserveren voor langetermijndoelen. „Gebruik liever geen beursapp, want dan loop je het risico dat je te veel beïnvloed wordt door de beurskoersen. Daar word je hebberig van, wat de kans op foute beslissingen vergroot.”

Beleggen kun je volgens haar verstandiger doen via een aanbieder of bank waar je elke maand automatisch een vast bedrag kunt inleggen in een wereldwijd gespreid indexfonds. Dan heb je er geen omkijken naar. Beleggen is ook een goede manier om geld te reserveren voor de studie van je kinderen, meent de econome.

Verdegaal is absoluut tegenstander van het beleggen in crypto’s. „Dat is veel te riskant. Wil je veel geld beleggen? Doe het dan maximaal gespreid, bijvoorbeeld in een wereldwijd indexfonds. Dan beleg je in duizenden bedrijven tegelijk. Als er dan een bedrijf failliet gaat, merk je er financieel gezien weinig van. Uiteraard heb ik zelf weleens geld verloren met beleggen. Ik had me een beleggingsfonds laten aanraden. Maar het is veel beter om zelf te snappen wat je doet.”

Hypotheek

Veel mensen hebben een –gedeeltelijk– aflossingsvrije hypotheek. Hierbij betaal je maandelijks alleen de rente, geen verdere vaste lasten. Wanneer de hypotheek afloopt, moet de lening volledig worden terugbetaald. „Mensen denken dat het fijn is om al die jaren geen geld te hoeven terugbetalen”, aldus Verdegaal. „Maar dan moet je de 
resterende schuld wel aflossen op je oude dag, anders moet je mogelijk je huis uit.

Financieel en psychologisch gezien is het beter om de hypotheek wel af te betalen. Zodra je dat hebt gedaan, hoef je nooit meer over je hypotheek na te denken. Ook hoef je niet meer naar een dure hypotheekadviseur. En het geld in je eigen huis is meestal belastingvrij. Als je je hypotheek afbetaalt, worden ook je woonlasten een stuk lager. Daardoor heb je voor later een lagere reserve nodig.”

Een aflossingsvrij deel in je hypotheek kan ook voor­delig zijn, vindt Hooimeijer. Dit geldt bijvoorbeeld voor de mensen die daarnaast nog een spaarhypotheek hebben en zich bewust zijn van de risico’s van het aflossingsvrije deel.

Bij deze combinatie is het verstandig om in het begin van de leenperiode extra af te lossen. „Het is belangrijk om eerst een buffer op de spaarrekening op te bouwen”, aldus Hooimeijer. „Vervolgens kun je, na overleg met je 
hypotheekadviseur, een bepaald bedrag van de buffer in het spaardeel van je hypotheek storten. Dit zorgt er vaak voor dat je maandlasten beduidend meer zakken dan wanneer je een aflossing doet in je aflossingsvrije deel. Dit komt doordat je met het verminderen van je aflossingsvrije schuld minder hypotheekrente terugkrijgt en bij een extra storting in je spaardeel deze hypotheekrente­teruggave hetzelfde blijft. Zo levert een relatief kleine investering meer op. Daarna kun je uiteraard alsnog besluiten om het bedrag dat maandelijks bespaard wordt in je aflossingsvrije hypotheekdeel te storten.”

De bespaarexpert benadrukt dat het belangrijk is om je in dit soort zaken te verdiepen. „Zorg ervoor dat je weet hoe je financiën eruitzien en dat je begrijpt waar het over gaat. Lees je in en verdiep jezelf in de mogelijkheden. Op die manier kun je soms verrassend veel besparen.”