Deelnemers aan Gezins­energie kregen de afgelopen weken de rekening gepresenteerd van het faillissement van Anode, de energieleverancier van wederverkoper Gezinsenergie. En die rekening was en is niet mals. Het feit dat een leverancier failliet gaat is natuurlijk nooit leuk, maar dit faillissement kwam ook nog eens op een bijzonder ongelukkig moment. De energieprijzen zijn torenhoog. Voor de deelnemers aan Gezinsenergie is er geen ontkomen aan. Je maakt –verplicht– weer een nieuwe start. Je kunt niet zonder gas en elektriciteit, dus je moet wel. Belangrijke vraag: is een situatie als deze te voorkomen? Om hier een antwoord op te geven is het goed wat achtergronden van de energiemarkt te schetsen.

Commerciële markt

De energiemarkt is vanaf 1999 geleidelijk een vrije commerciële markt geworden, vanaf 2004 ook voor consumenten. Opeens moesten we ons gaan verdiepen in energieprijzen. Soms, vaak onvrijwillig, aangewakkerd door opdringerig bellende leveranciers of colporteurs. Via diverse sites kunnen we energieprijzen en energieleveranciers vergelijken.

Velen zijn bij hun huidige energieleverancier gebleven. Maar er zijn ook veel consumenten die een mogelijk lagere prijs –al dan niet met een cashbacklokkertje– zo aantrekkelijk vonden dat ze overstapten naar een andere leverancier. En wat doe je dan? Voor één of meerdere jaren afsluiten of de ”dagmarkt” volgen? En welk moment van afsluiten kies je? Die vragen moesten worden beantwoord.

Om een antwoord te kunnen geven is het handig om te weten op welk moment van de markt je actief bent. Het afsluiten van een energiecontract is in zekere mate te vergelijken met het afsluiten van een hypotheek. Ook daar komen looptijd en (on)zekerheid van het prijsniveau aan de orde. Hoewel de energiemarkt vele malen volatieler is dan de hypotheekmarkt. Energie kent elk uur en elke dag een andere prijs. Een prijs die onderhevig is aan vele ontwikkelingen. De huidige extreem hoge prijzen –deze zijn sinds de vrije markt nog niet voorgekomen– komen onder andere door gedoe over de nieuwe Nord Stream 2-pijpleiding, geopolitieke verhoudingen en spanningen, lage voorraadniveaus van aardgas, scheurtjes in de kerncentrales in Frankrijk, weersvoorspellingen, de olieprijs, beschikbaarheid van vloeibaar aardgas (lng) en CO2-prijs. En er kan zomaar weer een andere factor om de hoek komen kijken die de prijs weer doet dalen of opleven. Elke dag opnieuw.

Speculatie

Op de energiemarkt kun je speculatie opzoeken, maar je kunt er ook wat minder of geen risico’s nemen. Dit geldt zowel voor consumenten als voor leveranciers. Er zijn vast consumenten die vorig jaar een contract zijn aangegaan voor meerdere jaren. Die zitten nu op rozen. Het is dan wel van belang dat de leverancier dat aan de achterkant (de inkoopkant) ook goed afdekt. Gaat een leverancier speculeren met het inkopen van energie, dan kom je op zeer glad ijs. Dat speculeren kan zomaar het faillissement van de leverancier betekenen. Het lastige is alleen dat je daar als consument weinig zicht op hebt.

Dat de markt nu zo in beweging is, komt deels ook door de energietransitie. We worden afhankelijker van andere, nieuwe energiebronnen. De gaskraan in Groningen gaat dicht en de kolencentrales ruimen we op. Daarmee zijn we afhankelijker geworden van onze Russische gasleverancier. We kunnen wel vaststellen dat de transitie een serie grote ongemakken kent. Vooralsnog afhankelijker worden van Rusland is er één van. De huidige inflatie vanwege de hoge energieprijzen, een tweede. Ik verwacht ook dat de prijs voorlopig hoger blijft dan pakweg een halfjaar geleden, al blijft dit speculeren.

Anderen zien het hoge prijsniveau juist als een voordeel. Het zal de transitie naar een minder afhankelijke energievoorziening volgens hen versnellen. Consumenten zullen daarnaast eerder energie­besparende maatregelen nemen of van het gas afgaan, is de verwachting. Leveranciers van warmtepompen en zonnepanelen kunnen zich opmaken voor een grote mate van belangstelling en vraag.

Inkoopprofiel

Energie inkopen blijft dus opletten. De markt is niet te voorspellen. Geen dag. Speculeren kan wat opleveren, maar ook wat kosten. Je er goed in verdiepen kan zeker helpen, en de risico’s verminderen. Zo is het ook van belang om een leverancier te kiezen die bij het gewenste inkoopprofiel past. Er zijn energieleveranciers die op de (dag)markt inkopen en direct aan consumenten doorleveren. Deze vorm kent de minste speculatie, maar heeft als nadeel dat de prijs fluctueert (met de markt meebeweegt). Voor iemand die altijd wil weten waar hij aan toe is, is dit inkoopmodel niet geschikt.

Tot slot. Gezinsenergie is een commercieel bedrijf. Het opzetten van een sociaal fonds past daar in mijn ogen niet bij. Hoe nobel het initiatief ook lijkt. Als consumenten door de hoge energieprijzen in de problemen komen, is daar al een overheid die compensatie heeft ingezet. Daarnaast lijkt het me een taak van diaconieën, en niet van een commercieel bedrijf, om mensen die in problemen komen te helpen. De drijfveren zijn daarvoor te verschillend.

De auteur werkte tientallen jaren in de energiebranche en is tegenwoordig wethouder (SGP) in Zaltbommel.