Bij het schoolhek is het dringen geblazen. Kinderen van alle leeftijden lopen het plein op. Sommigen joelend, een high five gevend aan hun klasgenoten, anderen –met een nieuwe schooltas op de rug– wat timide. Het is ook allemaal best even wennen. De wekker die weer gaat. Het ontbijt dat klaarstaat. De broodtrommel mee, met die kleffe boterhammen erin. Was je toch bijna je gymtas vergeten, met dat schoon­gewassen T-shirt.

Bij het hek staan vaders en moeders –ze houden nog altijd zo’n 1,5 meter afstand– te zwaaien. Als de kinderen de school binnengelopen zijn, bespreken ouders hun nieuwe ritme. „Ook wel weer lekker hè, een beetje structuur?” Bij het afscheid roept een moeder: „Eindelijk weer wat doen.”

Hangmat

Ik herken het. Heerlijk is het, vakantie. De dagen die zich zonder moeten aaneenrijgen. Een rondje fietsen? Prima. Luieren in een hangmat? Ook goed. Als vanzelf komt het moment dat je je afvraagt welke dag het nou eigenlijk is. Maar blijkbaar wordt ook dát ‘ritme’ op een gegeven moment eentonig.

In het boek ”Ritme. Op zoek naar een terugkerende tijd” (2012) verklaart schrijver Marli Huijer –arts en bijzonder hoogleraar filosofie– hoe dat komt. „Tijd krijgt pas betekenis wanneer aan een bepaald moment van de dag, het jaar of het leven een betekenis wordt toegekend.” En even verderop: „Door de dagen een naam te geven en die te verbinden met een invulling, heeft de maandag een andere betekenis dan de woensdag of de vrijdag. Dat verschil in betekenis kan wegvallen als we op vakantie zijn en alle dagen ongeveer hetzelfde doen. Het verschil tussen de ene en de andere dag wordt betekenisloos, omdat de dagen vrijwel letterlijk hetzelfde zijn.”

Kort gezegd komt het hier op neer: ritmes geven structuur aan het leven. Zonder terugkerende patronen verdrinken we in een zee van tijd.

Ds. H. J. T. Lubbers, hervormd predikant in Woudenberg, sloot eind juni het seizoen van de Hervormde Vrouwenbond af met een lezing over tijd. Hij kijkt daar nu desgevraagd nog eens op terug en ziet in die regelmaat de hand van God. „In Genesis 1 maakt de Heere God scheiding tussen het licht en de duisternis, tussen dag en nacht. Ook schept Hij zon, maan, sterren en de planetenwereld. Sinds mensenheugenis wordt tijd berekend aan de hand van de stand van de hemellichamen. Die regelmaat is dus een scheppingsgave.”

Het is volgens hem opvallend dat we niet zevenmaal 24 uren ontvangen, waarbij we vervolgens zelf maar moeten uitzoeken wat wij ermee doen. „Nee, de Heere schept dag en nacht: een tijd om te werken en tijd om te rusten. De Heere geeft de tijd blijkbaar op een manier die bij ons mens-zijn past.”

Die geschonken regelmaat zie je volgens hem verder in de weekindeling: God schept het ritme van zes dagen plus één. Ook geeft de Heere niet 365 identieke dagen, schept Hij seizoenen: lente, zomer, herfst, winter. „Verder geeft Hij aan Israël heilige tijd: naast de wekelijkse sabbat ook de grote feesten, zoals het Loofhuttenfeest, waarop Israël verplicht zeven dagen vrolijk moet zijn; en Jom Kipoer, een jaarlijks terugkerende dag van verootmoediging.”

Heilige onderbrekingen

Hoewel filosoof Marli Huijer zelf geen christen is, wijdt zij in haar boek een hoofdstuk aan religieuze zon- en feestdagen, die ze „heilige onderbrekingen” noemt. Ze wijst op de afwisseling van gewone en bijzondere dagen. Ze benoemt deze afwisseling niet als zegen, maar geeft er de neutralere term „functie” aan.

Een van die functies is volgens haar dat „het leven door de afwisseling van profane en sacrale tijden betekenis krijgt. Vaste leefritmes en periodiek terugkerende feesten helpen om het leven als zinvol te ervaren.” Ze voorkomen kortweg dat mensen zich voortdurend afvragen wat de zin van het bestaan is.

Ordening

De ordening die God ons heeft gegeven, is volgens ds. Lubbers niet een vrijblijvende gave, maar vraagt om een reactie van onze kant. „De Heere maakt bij de schepping scheiding tussen dag en nacht. God is aan het ordenen. En ook wij mogen dat doen.”

Veel mensen laten werken en rusten soms helemaal in elkaar overlopen. We werken als we moeten rusten, zegt de predikant. En wijst dan als eerste naar zichzelf. „Daar sluit ik mezelf bij in.” Maar het is volgens ds. Lubbers niet zoals God het heeft bedoeld. En de gevolgen zijn volgens hem dan ook groot: „Mensen raken uitgeblust en rusten uit, of zijn inactief op het moment dat ze zouden moeten werken. Zo gaat alles in elkaar overlopen. Je bent voor je gevoel continu bezig, terwijl je niet echt opschiet.”

Deze uitspraak komt voor mij dichtbij. Zeker tijdens de lockdowns, waarin werk en privé nog veel meer door elkaar liepen dan anders, was het lastig om zaken gescheiden te houden. En hoe vaak moet ik me niet uit een boek of van een laptop wegtrekken terwijl ik had gepland om te strijken of te stofzuigen?

Volgens ds. Lubbers werkt het moderne denken er niet aan mee om tijd goed in te delen. „Onze eeuw kent zelfs het woord ”fomo”, fear of missing out: de angst om iets te missen. Je wilt continu weten wat er gebeurt. Het Woord wijst ons in een chaotische tijd vol prikkels op het ritme dat God geeft: het past bij je schepsel-zijn om scheiding te maken, plannen heet dat tegenwoordig. Als je moet werken, werk dan. Als het tijd is om te rusten, rust dan.”

Praktisch

Hoe we dat kunnen doen, beschreef psycholoog Kees Roest in zijn al wat oudere (2000), maar nog altijd actuele boek, ”Tijd maken”. Hij begint zijn boek met Prediker 1, waarin staat dat alles zijn tijd heeft. Een duidelijke ordening dus. En hij raadt aan die ordening ook te gebruiken.

Als illustratie gebruikt hij het beeld van een blokkendoos. „Wanneer je blokken in een blokkendoos terugsmijt, past de helft erin van wat er anders in kan. Tijd maken betekent daarom in de allereerste plaats taken ordenen. Zonder vast spreekuur zou een huisarts geen tijd overhebben voor andere zaken. Met dat spreekuur brengt hij orde aan. De taak om patiënten zonder afspraak te ontvangen is daarmee afgebakend. Wat hem anders een hele dag zou kosten, kost hem nu hooguit twee uur.”

Ook bij het huishouden is dit principe volgens hem te gebruiken: „Het huis schoonmaken kan een permanente bezigheid zijn, wanneer je er geen vaste tijden voor creëert. Dan zie je altijd wel iets wat nog gedaan moet worden en ben je dus nooit klaar.”

Kloosterleven

Natuurlijk zijn ritme en structuur niet iets van de laatste jaren, maar van alle tijden. Zo hadden monniken in de middeleeuwen een superstrak dag- en nachtschema met onder meer vaste gebedstijden. Dat kloosterleven met zijn rust en regelmaat staat anno 2021 weer volop in de belangstelling, misschien juist omdat mensen het gevoel hebben te verdrinken in de tijd.

In haar boek over ritme benoemt Marli Huijer ook nog het gevangeniswezen, waar een strakke structuur eeuwen geleden gevangenen weer op het rechte pad moest zien te krijgen. Dat principe van een duidelijke regelmaat geldt overigens nog steeds. Regelmaat wordt ook geadviseerd aan mensen die te kampen hebben met psychische moeilijkheden of gewoon met een vol hoofd. Op de site van GGD Zuidland wordt bijvoorbeeld het belang van een goed dagritme benoemd. „Het hebben van een dagstructuur is bevorderend voor uw welbevinden. Het biedt een houvast en zorgt voor duidelijkheid en overzicht”, staat er te lezen. „Het voorkomt dat uw lichaam en geest elke dag weer moeten schakelen en aanpassen aan een nieuwe situatie waardoor u elke dag veel energie kwijt bent aan het indelen van uw dag.”

Kinderen

Ook voor kinderen werkt dit. Op de site en Instagrampagina van bijbelsopvoeden.nl geven Frans en Andrea van Hartingsveld tips om na de vakantie weer in het schoolritme te komen. Want: „de een heeft het schoolritme na een dag weer te pakken. Bij de ander duurt het even…”

Waarom ritme volgens hen belangrijk is? Omdat het kinderen houvast geeft. „Ze weten waar ze op kunnen rekenen.” Ritme geeft ook duidelijkheid. Daarnaast benadrukken ze dat ritme nodig is voor huisgodsdienst. „Structuur helpt om tijd te nemen voor bidden en Bijbellezen.”

Nu weet ik het zeker. Dit bevestigt waar mijn eerdere gevoel bij het schoolhek vandaan komt. Regelmaat is een zegen.

Schoolritme

Als de scholen weer beginnen, is het nodig om meer op de klok en de kalender te kijken. Wat kan helpen om weer in het ritme te komen? Vier tips.

1. Zorg voor vaste tijden van eten, slapen en opstaan. Regelmaat in tijden geeft overzicht en helpt kinderen om te leren zich aan de tijd te houden.

2. Denk aan vaste gewoonten of rituelen. Bijvoorbeeld bij het naar bed gaan, bij het eten of bij het opstaan. Het menselijk brein (en zeker dat van kinderen) houdt ervan om dingen op dezelfde manier te doen.

3. Creëer zo veel mogelijk vaste plekken waar dingen opgeborgen worden. Een kapstok voor je jas, een haakje voor de fietssleutel, een opbergmand voor de gymspullen en dergelijke.

4. Bied zo veel mogelijk overzicht: wat moet op welk moment gebeuren. Een weekplanner of familiekalender kan helpen om duidelijk te maken wie wanneer zwemspullen of gymspullen mee moet nemen. Zo kun je je kind(eren) zelf verantwoordelijkheid leren dragen.

Bij de voorpagina

De illustratie op de voorpagina is gemaakt door Jet van der Horst.

Bron: bijbelsopvoeden.nl